PËRMBAJTJA
1. Historiku……………………………………………………………………….. 3
2. Hyrje…………………………………………………………………………... 5
3. Statistika të përgjithshme…………………………………………………….…..7
3.1 Dielli…………………………………………………………………………….7
4. Furnizimi i Botës me energji…………………………………………………......10
4.1 Rrezatimi diellor………………………………………………………………....11
5. Tregjet kryesore………………………………………………………………...12
6. Panelet diellore në Shqipëri……………………………………………………...12
6.1 A ka në Shqipëri treg të energjisë diellore………………………………………..13
6.2 Përvoja e huaj tek prodhuesit Shqiptarë të paneleve diellore…….……….............13
6.3 Shqipëria jo serioze për përdorimin e energjive të pastra……………………....…13
7. Kyoto, BE dhe Shqipëria……………………………………………………......14
7.1 Legjislacioni…………………………………………………………………….14
8. Shqipëria nuk shfrytëzon mundësitë që i ofrohen………………………………....16
8.1 Kërkohen masa ndërhyrëse nga qeveria………………………………………....17
8.2 Të huajt apel Shqipërisë “Shfrytëzoni energjinë diellore”……………………........18
9. Specifikimi i energjisë diellore në Shqipëri, Kukës……………………….............18
9.1 Përmbledhje………………………………………………………………….....19
9.2 Vështrim i përgjithshëm…………………………………………………….........20
9.3 Klima…………………………………………………………………………...21
9.4 Situata aktuale energjetike në Kukës………………………………………….....22
9.5 Tendencat……………………………………………………………………….23
10. Potencialet për zhvillimin e energjisë së ripërtëritshme në Kukës……………..........27
10.1 Energjia diellore………….…………...…………………………………….…...27
11. Promovimi i paneleve diellore termike……………………………………..…......28
12. Si funksionojnë qelizat……………………………………………………...…....29
12.1 Qelizat diellore dhe vargjet………………………………………………..……..30
12.2 Efikasiteti…………………………………………………………………..........31
12.3 Materialet fotovoltaike prej silice dhe teknologjia Thin Film (film i hollë)……..........31
12.4 Sa rrezatim nevojitet……………………………………………………….….....34
12.4.1 Sa panele diellore duhet të vendosen në varësi të kërkesës për energji………........34
12.4.2 Cfarë është një system fotovoltaik………………………………………….........35
12.4.3 Sa energji mund të prodhojë një system……………………………………........35
13.1 Panelet diellore monokristaline…………………………………………….….....36
13.1.1 Panelet diellore polikristaline…………………………………………….…........36
13.1.2 Panelet diellore amorfe………………………………………………….……....36
14. Montimi dhe instalimi………………………………………………….………...37
14.1 Fuqia………………………………………………………………….………..37
14.2 Instalime elektrike………………………………………………….…………....37
14.3 Vendosja………………………………………………………………………..37
14.4 Montimi………………………………………………………………………....38
15. Pjesët përbërëse të panelit……………………………………………..………...38
15.1 Kontrolluesi i karikimit……………………………………………………….......38
15.2 Lidhjet…………………………………………………………………………..39
15.3 Lidhjet dhe kabujt………………………………………………………….........39
15.4 Bateria…………………………………………………………………………..40
15.5 Banka e baterisë……………………………………………………….………..40
15.6 Kujdesi dhe ushqimi…………………………………………………………......41
15.7 Inverteri…………………………………………………………….....…….......42
15.8 Gjeneratori…………………………………………………………………........42
16. Impakti mjedisor………………………………………………………….….......43
16.1 Disavantazhet…………………………………………………………….……....43
16.2 Avantazhet…………………………………………………………….………....44
16.3 Sygjerime………………………………………………………………..…….....44
Referencat..............................................................................................................45
1. HISTORIKU
Një sasi kaq e madhe sa që natyrës i janë dashur mijëra e miliona vjet për të akumuluar ato lëndë djegëse që
E gjithë "lufta" do të bëhet brenda këtyre 20 viteve në vazhdim. Brenda këtyre dy dhjetë vjeçarëve, modeli ri energjetik duhet me patjetër të vihet në zbatim, sepse kanë lindur tri probleme shumë të forta, të cilat e bëjnë të pashmangshëm një ndryshim radikal. I pari është rritja e konsumit, si rrjedhojë e rritjes së popullsisë në vende si Kina ose India, të cilat janë duke e kaluar nivelin e ndotjes maksimale: nuk ka naftë të mjaftueshme për të shuar etjen e një konsumi kaq të madh. I dyti është një problem i prekshëm dhe shumë shqetësues për të gjithë ne: kur gjysma e rezervave të jetë konsumuar në tym, çmimet e naftës do të fillojnë të luajnë në mënyrë drastike. Presioni i tretë vjen si pasojë e ndotjes së atmosferës nga djegia e naftës dhe karbonit: rritja e efektit serrë, i krijon tepër probleme dhe anomali klimës në Tokë. Për të tri këto probleme kryesore, nëse shekulli XIX ishte ai i lëndëve të djegshme, ky aktuali nuk mund të jetë më. Mjafton të marrim të dhënat zyrtare, ato të "Agjencisë Ndërkombëtare Energjetike", për t‘u bindur se, në mungesë të burimeve alternative, ky mijëvjeçar do të jetë një makth. Në vitin 2030 parashikohet një rritje e anhidritit karbonik në atmosferë në masën 70%. Por për herë të parë ishte vetë kjo agjenci e cila formuloi një skenar alternativ, që synonte në burimet e rinovueshme dhe në eficencën energjetike të prodhuar nga novacionet teknologjike, të cilat do të ulnin nivelin e ndotjes në 16%. Nëse këto janë projekte vërtet ambicioze dhe nuk do të vazhdojnë të qëndrojnë në letër, këtë do ta dimë vetëm atëherë kur gjithçka do të bëhet e prekshme.
Avantazhe ekonomike "Është gjithmonë e vështirë të parashikosh nëse një premtim do të mbahet: më mirë të shohësh atë që po bëhet aktualisht". Disa vende janë duke bërë shumë hapa përpara në adoptimin e sistemeve të reja alternative për prodhimin e energjisë, një mënyrë kjo shumë e mirë edhe për të rritur ekonominë e vendit. Përparimet më të mëdha në garën e energjisë të shekullit XXI janë duke i bërë dy vende, Japonia dhe Gjermania. Tokio i është përkushtuar totalisht energjisë diellore dhe hidrogjenit. Në vitin 2004 u instaluan panele diellorë në 70 mijë shtëpi, duke e çuar totalin e energjisë së prodhuar nga panelet diellorë të instaluar, në 1000 megavat, ekuivalenti i një hidrocentrali të madh. Kjo është një arritje tepër e madhe sepse shfrytëzimi i energjisë diellore pakëson shumë probleme në fushën e gjetjes së burimeve alternative. Gjithashtu kjo shërben edhe në të mirë të konsumatorit, sepse sipas sistemit në Japoni, energjia që prodhon një shtëpi e vetme gjatë orarit më të nxehtë të ditës, hidhet menjëherë në rrjet dhe llogaritet me prodhohet. Me fjalë të tjera, për çdo kilovat/orë që prodhohet mund të konsumohet falas një tjetër. Falë këtij kuadri, tashmë një shtëpi e re në katër të tilla instalon një panel diellor dhe Tokio do të arrijë në 4800 megavat brenda vitit 2010. Ky është një objektiv ambientalist por edhe tepër i leverdisshëm, duke parë që industritë japoneze janë duke kontrolluar më shumë se gjysmën e merkatos globale në këtë sektor. Veç të tjerash, që në vitin 1997, Tojota bëri një hap përpara në merkaton e makinave. Motori hibrid i kësaj makine bëri gati një revolucion të vërtetë në botën e makinave, por gjithsesi politika të ndryshme kanë bërë që këto risi të mos kenë suksesin e merituar. Gjithsesi, model i shtëpive japoneze filloi të përhapej edhe në Amerikë, duke u përqendruar më shumë në Kaliforni. Sot e kësaj dite në Amerikë, në më pak se 40 minuta përfitohet më shumë energji nga rrezet e Diellit se sa do të përfitohej duke djegur lëndët djegëse. Konkurruesi i parë i Japonisë është Gjermania.
Kjo e fundit zgjodhi një tjetër strategji, gjithsesi të përafërt në teori. Së pari nisi të merrej me instalimin e paneleve diellorë nga të cilat brenda një viti voli 300 megavat. Pastaj u përqendrua në ngrohjen termike, gjithashtu shfrytëzuese e energjisë diellore, duke prodhuar brenda një viti, 800 mijë metra panele të cilat sjellin ujë të ngrohtë. Dhe në fund u bë drejtuesi botëror i sistemeve shfrytëzues të erës. Madje tashmë në Gjermani era "vlen" sa një e gjashta e nukleares dhe rritja është tepër e shpejtë. Nëse shihet në një aspekt më të detajuar, instalimi i impianteve të erës si burim alternativ për prodhimin e energjisë, ka një rritje mjaft të ndjeshme me atë të nukleares. Era është duke marrë një rol të rëndësishëm në prodhimin e energjisë madje aq të rëndësishëm sa ishte dhe hidroelektriciteti në fillimet e viteve 1900. Gjithsesi veç këtyre Berlini ka përparuar edhe në fushën e bioelektricitetit. Në fund manovra më avangarde gjermane është një program që ka si synim rritjen e eficencës energjetike në 50% brenda 30 vjetëve. Kjo është një nismë e madhe mbi kërkime në fushën e elektroshtëpiakëve, transportit, ndriçimit (llambat fluoreshente harxhojnë pesë herë më pak dhe durojnë 7 herë më shumë se ato të zakonshmet). Hidrogjeni Veç erës dhe energjisë diellore, hidrogjeni është një gaz i cili fare mirë mund të shfrytëzohet për të prodhuar energji elektrike. Ndërkohë ka dhe po formulohen projekte, të cilat duan të promovojnë zhvillimin e hidrogjenit dhe teknologjive relative, si qelizat me djegie. Zhvillimi i hidrogjenit dhe i teknologjive relative, në këto vitet e fundit ka marrë një rëndësi të veçantë.
2. HYRJE
Ky është një sektor që mund të japë shumë zgjidhje në fushën e energjetikës.
Gjithsesi një nga përparësitë e tij është se hidrogjeni gjendet me bollëk në natyrë. Atomi i tij ka vetëm një elektron në shtresën e parë elektronike, e cila për të qenë e plotë duhet të ketë dy elektrone. Masa atomike e hidrogjenit është 1.008g/ mol. Në bërthamën e tij ky element përmban një proton që ka ngarkesë pozitive dhe në shtresën e jashtme një elektron me ngarkesë negative. Por si u zbulua? Në vitin 1671 në një studim, kimisti Britanik Robert Boile e përshkruan një gaz djegëz që u lirua nga një reaksion në mes të hekurit dhe acidit të holluar. Shumë më vonë, në vitin 1766 shkencëtari britanik Henri Kavendish zbuloi se bëhej fjalë për një element kimik. Edhe pse ai arriti t‘i shpjegojë saktësisht shumë tipare të këtij gazi të ri, ai paramendonte se jo acidi, por metali ishte liruesi i këtij gazi. Për këtë arsye ai e quajti elementin e zbuluar, gaz djegës i metaleve. Disa vite më vonë Antoine Lavoisier e emëroi atë me emrin Hidrogjen. Le t‘i japim natyrës identitetin e vërtetë. Zgjidhja e problemit energjetik nuk është një çështje e lehtë, gjithsesi mundësitë ekzistojnë, mjafton që ne të shfrytëzojmë burimet alternative. Energjia diellore tashmë dihet që po shfrytëzohet në shumë vende të botës. Ndërsa energjia që përfitohet nga impiantet e erës ka filluar të ecë me hapa të shpejtë, po ashtu edhe ajo termike, e cila gjithashtu shfrytëzon rezet diellore për të përcjellë ngrohtësi në vendet e banimit. Në fakt energjia e përfituar nga panelet diellorë, përfaqëson një nga burimet e pastra më interesante. Mjafton vetëm një vullnet politik i mirë për të çuar përpara këtë mundësi.
Për shembull, nëse qeveria e Shteteve të Bashkuara do të porosiste një sasi panelesh diellorë të mjaftueshëm edhe vetëm për të mbuluar nevojat bazë, do të arrihej në një sukses ekonomik, pasi kjo sasi energjie e përfituar nga Dielli do të konkurronte koston e prodhimit të energjisë me metodat tradicionale. Në këtë pikë do të hapej edhe tregu i vendeve në zhvillim, ku shumë zona privohen nga rrjeti i elektricitetit dhe përdorimi i burimeve alternative. Deri tani rruga drejtë e një sistemi të ri energjetik nuk ka qenë shumë e shpejtë, por gjithsesi shtysat për përshpejtim do të vijnë shpejt. Një nga këto shtysa, veç pakësimit të lëndëve djegëse, është ndotja globale, e cila po rritet ditë pas dite. Për të kuptuar arsyen mjafton të shohim atë që është duke ndodhur. Në SHBA rekordi i tornadove po thyhet vit pas viti dhe situata ekstreme meteorologjike po ndodhin kudo. Fatkeqësitë vazhdojnë të kenë një rritje të frikshme, kjo falë rritjes së efektit serrë. Madje pasojat e rritjes së efektit serrë mund të jenë akoma më dramatike se ato që kemi parë deri më sot. Qenia njerëzore e ka shkëputur rrethin e jetës, i ndikuar nga një organizim social që u projektua për të "pushtuar" natyrën. Rezultati i fundit është kriza ambientale, që kërcënon të na hedhë në një botë të pabanueshme. Për të mbijetuar duhet t‘i kthejmë natyrës identitetin dhe pasuritë e saj që ia kërkojmë borxh. Duhet ta mbyllim rrethin, duke arritur të përdorim energjinë e Diellit dhe jo të mbështetemi qorrazi në shfrytëzimin e pusit të fundit të naftës.
3. STATISTIKA TË PËRGJITHSHME
3.1 Dielli (Eduart Gjini – Kërcimi gjigant, Tiranë 2010)
Dielli është një yll thuajse, fare i zakonshëm në pafundësinë e më shumë se 500 miliardë yjeve që gjenden në
llogaritet:
g = GMd/R2 dhe kjo vlerë është g = 273,95 m/sek2
Masa e Diellit përbën më shumë se 99,8% të masës totale të sistemit tonë diellor. Largësia maksimale e Diellit nga Toka (kur Toka në trajektoren e saj eliptike rreth Diellit ndodhet në Afel) është 152,1 milion km, ndërsa largësia minimale e tij nga Toka (kur Toka ndodhet në Perifel) është 147,1 milion km. Pa dyshim si largësi e Diellit nga Toka merret një largësi mesatare, vlera e së cilës tanimë dihet dhe ajo është 149,6 milion km. Kjo vlerë në astronomi, sic është nënvizuar edhe më lart , merret si njësi matëse për largësitë dhe quhet 1 njësi astronomike (1 nj.a). Në përbërje të Diellit bëjnë pjesë hidrogjeni në masën 73,4% të masës së Diellit, helium në masën 25% dhe elementët e tjerë kimikë zënë më pak se 2% të masës së tij. Studimet dhe analizat shkencore, bazuar në metoda special, direkte apo indirekte, tanimë kanë provuar plotësisht se pothuaj të tërë elementët kimikë që gjenden në përbërje të Diellit, gjenden edhe në Tokë, madje jo vetëm në Tokë, por edhe më tej e më thellë në Kozmos. Këta element gjenden edhe në planete të tjerë apo dhe në satelitët e tyre.
Struktura e elementëve përbërës të Diellit:
Elementi Masa (%) Vellimi (%)
Hidrogjen 73,4 92,1
Helium 25 7,8
Oksigjen 0,8 0,061
Karbon 0,3 0,030
Hekur 0,2 0,0037
Azot 0,1 0,0084
Silikon 0,07 0,0031
Magnez 0,06 0,0024
Neon 0,05 0,0076
Squfur 0,04 0,0015
Dielli bën pjesë në 10% e numrit të yjeve më të rëndë. Më shumë se gjysma e yjeve të Galaksisë sonë e kanë masën më të vogël se ½ e masës së Diellit. Dielli rrotullohet rreth bushtit të tij. Zona të ndryshme më shpejtësi të ndryshme dhe për pasojë me perioda të ndryshme. Kjo gjë vjen për shkak se vetë Dielli nuk është një trup solid si Toka. Zona ekuatoriale e Diellit rrotullohet me një period T = 25,4 ditë, kurse zona afër polit rrotullohet me një periodë T = 36 ditë. Duhet thënë se bërthama e Diellit rrotullohet ashtu sic rrotullohet një trup solid. Ky fenomen që ndodh me Diellin gjatë rrotullimit rreth boshtit të tij është vënë re edhe me planetët e mëdhenj, me përbërje të gaztë, gjatë rrotullimit rreth boshteve të tyre. Vec kësaj, Dielli bën edhe një tjetër rrotullim rreth qendrës së Galaksisë sonë sipas një orbitetë caktuar pothuajse rrethore, me një period T = 225 milion vjet që përbën atë të ashtuquajturin “Viti Galaktik”.
Shpejtësia e lëvizjes së tij në orbitë është 220 km/sek. Temperatura në sipërfaqen e tij shkon deri në 5800 oK ndërsa më në thellësi, duke filluar afërsisht në 25% të rrezes dhe deri në qendër të tij, në bërthamë, kjo temperaturë vete deri në 15.600.000 oK. Jo vetëm kaq, por dhe shtypja kap vlera të jashtëzakonshme dhe të paimagjinueshme. Në kushtet e bërthamës së Diellit kjo shtypje arrin në vlera deri në 250*109 atm, ndërsa dendësia e lëndës është më shumë se 150 herë më e madhe se dendësia e ujit. Në 20% të rrugës drejt sipërfaqes së Diellit energjia e prodhuar në bërthamë transportohet më shumë me anë të konveksionit.
Sipërfaqja e Diellit, e quajtur fotosferë, ka një temperaturë prej 5800 oK. Njollat në Diell janë rajone pak më të “freskëta” në të cilat temperature shkon vetëm 3800 oK. Ato duken më të errëta krahasuar me zonat për rreth tyre. Njollat e Diellit mund të jenë shumë të mëdha, diametric it ë cilave shkon deri në 5000 km. Ato shkaktohen si rezultat i një bashkëveprimi shumë kompleks i fushës magnetike të Diellit. Ende sot e kësaj dite, për shkencën mbeten të paqarta shkaqet dhe faktorët që cojnë në lindjen e tyre. Një zonë relativisht e vogël e quajtur Kromosferë qëndron mbi Fotosferën. Zona e zgjeruar mbi Kromosferën, equajtura Korona Diellore, shtrihet me miliona kilometra në hapësirë. Kjo zonë bëhet e dallueshme vetëm gjatë eklipseve të plotë të Diellit. Temperatura në Koronën Diellore shkon në më tepër se 1,000,000 oK.
Diellin e karakterizon një fushë magnetike e fuqishme dhe mjaft komplekse Magnetosfera, apo sic quhet ndryshe Heliosfera, shtrihet përtej Plutonit, trupit qiellor i fundit në sistemin tonë diellor për nga largësia ndaj Diellit. Përvec ngrohtësisë dhe dritës, në tërë hapësirën kozmike të sistemit diellor, ai emeton gjithashtu një fluks me dendësi relativisht të vogël grimcash elementare të ngarkuara sic janë elektronet dhe protonet. Ky fluks grimcash elementare i njohur si “era diellore” përhapet me shpejtësi V = 450 km/sek. Era diellore dhe pjesëzat e tjera me më shumë energji të emetuara nga Dielli kanë efekte mjaft të ndjeshme duke ndikuar që nga interferencat e radios e deri tek bukuria e Aurorave Boreale. Të dhënat e fundit tregojnë se gjatë aktivitetit minimal të Diellit, era diellore, në rajonet polare gati e dyfishon shpejtësinë e lëvizjes së saj. Në këto rajone gjatë kësaj kohe era diellore lëviz me shpejtësi V = km/sek dhe jo vetëm kaq, përbërja e saj në këto rajone ndryshon. Në ditët tona po bëhen studime të thelluara për erën diellore nga disa anije kozmike, të cilat gjenden në një pozicion midis Diellit dhe Tokës në një distancë 1,6 milion km larg Tokës. “Prodhimi” i Diellit nuk është constant, ashtu sic nuk është constant aktiviteti diellor. Është e njohur periudha në gjysmën e dytë të shek XVII-të me një aktivitet shumë të dobët diellor, e njohur si minimum “Maunder”. Kjo përkon me një periudhë shumë të ftohtë në Evropën veriore, e njohur si era e vogël e akullt.
Dielli zhvillon një fuqi W = 4*1026 watt. Në cdo sekondë në Diell 700,000,000 ton hidrogjen konvertohen në 695,000,000 ton helium dhe diferenca shndërrohet në energji në formën e rrezeve gama. Shkenca dhe njerëzimi do të prisnin deri në vitet 30-të të shekullit XX-të për t’i dhënë fund enigmës dhe dilemës se si dhe nga buron ajo energji kolosale dhe e pafundme që clirohet dhe rrezatohet nga Dielli. Kjo energji clirohet nga reaksionet termobërthamore që ndodhin në thellësinë e Diellit, në zemrën e tij, në të ashtuquajturën bërthamë e diellit. Në thellësi të Diellit, në bërthamën e tij ndodh fuzioni bërthamor, ose sic quhet ndryshe, procesi bashkimit të dy bërthamave të hidrogjenit duke dhënë një bërthamë të re me masë më të madhe, bërthamën e heliumit.
4. FURNIZIMI I BOTËS ME ENERGJI
Shtimi i gazeve të efektit serrë në atmosferë dhe ngrohja e mundshme globale, bashkë me ndryshimin klimatik
4.1 Rrezatimi diellor
Dielli është prodhuesi kryesor i energjisë në sistemin tonë diellor. Ai ka formën e një topi dhe nëqendrën e tij ndodh vazhdimisht shkrirja nukleare. Një pjesë e vogël e energjisë së prodhuar nëDiell vjen në Tokë dhe bën të mundur që në planetin tonë të ketë jetë. Rrezatimi diellor drejton të gjitha ciklet dhe proceset natyrore, të tilla si: shiun, erën, fotosintezën, rrymat oqeanike dhe shumë të tjera, të cilat janë të rëndësishme për jetën. Nevoja botërore për energji ka qenë mbështetur që nga fillimi në energjinë diellore. Të gjitha lëndët djegëse fosile (nafta, gazi, qymyri) janë energji e shndërruar diellore. Intensiteti i rrezatimit prej rreth 6000°C i sipërfaqes së diellit është i barabartë me 70 000 deri në 80 000 kW/m2. Planeti ynë merr vetëm një pjesëz të vogël të kësaj energjie. Pavarësisht nga kjo, energjia që vjen nga rrezatimi diellor në një vit është afërsisht 200 000 000 miliardë kWh; kjo është më shumë se 10 000 herë më e madhe se nevoja vjetore botërore për energji. Intensiteti i rrezatimit diellor jashtë atmosferës është mesatarisht 1360 W/m2 (konstantja diellore). Kur rrezatimi diellor depërton përmes atmosferës, një pjesë e rrezatimit humbet, kështu që në një ditë vere me diell, me qiell të kthjellët, në tokë mund të arrijë afërsisht 800 deri në 1000 W/m2 (rrezatimi global). Konstantja diellore 1360 W/m²
5. TREGJET KRYESORE
Që nga fillimi i viteve '90, tregu i paneleve termike diellore ka pasur një zhvillim të favorshëm. Mbi bazën e të dhënave që disponohen për vitin 2006 në kohën e botimit të këtij manuali, kapaciteti total i instaluar në gjithë botën mund të llogaritet me 118 GWth, që u korrespondon 168 milionë metrave katrore sipërfaqe kolektora1. E krahasuar me forma të tjera të energjisë së rinovueshme, kontributi i ngrohjes me energji diellore për të plotësuar kërkesën globale për energji renditet i dyti pas energjisë së prodhuar nga era dhe është shumë më i lartë sesa kontributi i paneleve fotovoltaike. Ky fakt shpesh nënvlerësohet. Sipas raportit “Energjia diellore në botë” të IEA-së (Weiss) në fund të vitit 2005, në mbarë botën ishte instaluar një sipërfaqe totale prej 159 milion metra katrorë sipërfaqe kolektorë, që i korrespondon një kapaciteti të instaluar prej 111,0 GËth. Kina 52 500,00: SHBA 20 558,71: Turqi 6300,00: Gjermani 5180,70: Japoni 4899,61 MWth
6. PANELET DIELLORE NË SHQIPËRI
Në nismën globale të Kombeve të Bashkuara për reduktimin e emetimit në atmosferë të gazrave me efekt serrë dhe zbutjen e ndryshimeve klimatike, është përfshirë edhe Shqipëria. Një projekt i Programit për Zhvillim të Kombeve të Bashkuara po promovon në Shqipëri përdorimin e energjisë diellore për ngrohjen e ujit, si një mënyrë efikase që shmang ndotjen e atmosferës me gazra me efekt serrë. Rezultati i tij do të jetë instalimi në Shqipëri, deri në vitin 2015, i një kolektori diellor, në një siperfaqje prej 75,000 m2 për të prodhuar energji dhe ngrohur me të ujin. Energjia e rinovureshme e përftuar nga ky kolektor do të reduktojë emetimin e gazit karbonik CO2 në atmosferë me 146.000 ton në vit.
Mirela Kamberi, koordinatorja në Shqipëri e PNUD-it për këtë projekt thotë për DW: “Projekti i paneleve diellore përbën një nga masat më efektive për të reduktuar emetimin e gazeve me efekt serrë në Shqipëri. Pra, nëse sigurojmë ujë të ngrohtë me energji diellore, një energji e pastër, shmangim atë sasi energjie që do të ishte prodhuar nga një burim tjetër konvencional, që do të kishte emetuar në atmosferë një sasi gazi me efekt serrë. Projekti nuk është i tipit që të shkosh në treg të blesh panele diellore dhe t’i instalosh, por synon të ngrejë kapacitete përmes politikave promovuese për të transformuar tregun e energjisë”.
6.1 A ka në Shqipëri treg të energjisë diellore?
Ky treg nuk mungon. Përdorim i paneleve diellore për ngrohjen e ujit ka tendencë të rritet edhe në Shqipëri. Por është një treg i deformuar për shkak të instalimeve difektoze. “Nga vëzhgimet që kemi bërë në kuadër të projektit të Kombeve të Bashkuara rezulton që 60% e instalimeve të paneleve diellore është i gabuar. Kjo prish tregun pasi një konsumator nuk është në gjendje të kuptojë përfitimet nga energjia diellore. Tregu deformohet. Prandaj projekti i kushton vëmendje trainimin të prodhuesve të paneleve diellore, montuesve deri tek arkitektët dhe inxhinierët e ndërtimit, që duhet ta konceptojnë vendosjen e panelit diellor që në fazën e projektimit të ndërtesës. Trainimet profesionale do të sjellin një cilësi të lartë të instalimeve të kolektorëve diellorë dhe konsumatorët do të kuptojnë që nëse kanë një panel diellor përfitimet prej tij janë shumë të mëdha”.
6.2 Përvoja e huaj tek prodhuesit shqiptarë të paneleve diellore
Mihal Sila është përfshirë në këtë projekt dhe përfaqëson prodhuesit vendas të paneleve diellore. Prej vitesh ai drejton ndërrmarjen ”Termo- Tirana”, ku prodhohen panele diellore me material të importuar .”Importojmë materiale nga Gjermania, janë materiale bashkëkohore. Kanë ardhur ekspertë gjermanë nga Mynihu për të na dhënë përvojën e tyre. Pprojekti i UNDP na monitoron lidhur me cilësinë e produktit. Qëllimi është që të marrim certifikatën ISO të cilësisë, që përdoret në vendet e BE-së, që do të na hapë rrugën e prodhimit të paneleve diellore jo vetëm për tregun vendas por edhe atë në Europë”.
6.3 Shqipëria- jo serioze për përdorimin e energjive të pastra
Me një fond prej 1 milion dollarësh të siguruar nga UNDP, GEF – Fondi global për mjedisin- dhe qeveria e Tiranës synohet që panelet diellore të përdoren gjerësisht në godinat publike,private dhe sidomos në sektorin e turizmit deri në vitin 2015. Por realizimin e këtij synimi e pengon mungesa e ligjit që obligon qytetarët dhe bizneset të përdorin energjinë diellore. “Miratimi i ligjit do të detyrojë përdorimin e paneleve diellore në ndërtesat e reja publike apo private duke i dhëne shtysë zhvillimit të tregut pasi pritet që ligji të heqë taksat dhe tatimin mbi vlerën e shtuar për prodhuesit e paneleve diellore. Kjo do të sjellë përdorimin e tyre sidomos në sektorin e turizmit”.
Një model egziston: Thethi. UNDP në bashkëpunim me GIZ vendosën në këtë zonë me potencial të lartë turistik, panele diellore për ngrohjen e ujit. Kjo iniciativë mund të shtrihet edhe në zona të tjera turistike të Shqipërisë në kuadër të projektit të PNUD-it. Tani për tani panelet diellore po vendosen në godina publike si shtëpitë e fëmijës, të të moshuarve, në kopshe, çerdhe dhe shkolla të reja që po ndërtohen.
7. KYOTO, BE DHE SHQIPËRIA
Në një vështrim afatgjatë përdorimi i paneleve diellore për ngrohjen e ujit do të ulë ndjeshëm emetimin e gazrave me efekt serrë, CO2 në atmosferë, si një nga shkaktarët kryesorë të ngrohjes globale dhe do të japë kontribut për zbutjen e saj. A ka detyrime Shqipëria? ”Shqipëria ka ratifikuar Protokollin e Kyotos, por ka një status që nuk ka detyrime në sasi dhe kohë për të reduktuar emetimin e gazrave me efekt serrë. Por Shqipëria duhet të marrë angazhime vullnetare pasi jo vetëm vendet e zhvilluara që kanë përgjegjësinë historike për ngrohjen globale dhe ndryshimet klimatike, por edhe vende si Shqipëria duhet të jenë aktive. Shqipëria synon të futet në BE dhe në momentin kur do të jetë pjesë e BE-së do të duhet që vullnetarisht ta ndryshojë statusin dhe të sillet si të gjitha vendet dhe të marrë detyrime për reduktimin e emetimit të gazrave me efekt serrë”.
Shqipëria është gjithashtu palë në Konventën e Kombeve të Bashkuara për ndryshimet Klimatike Projekti i PNUD-it është një hap i rëndësishëm për të krijuar në Shqipëri tregun e energjive të rinovueshme.
7.1 Legjislacioni
Në 23 prill komisioni parlamentar i veprimtarive prodhuese, tregtisë dhe mjedisit debatoi në parim projekt-ligjin e ri për energjitë e rinovueshme. Ndër objektivat e tij projekt-ligji rradhit pakësimin e gazrave me efekt serrë, pakësimin e importit të burimeve fosile, përdorimin më ekonomik të burimeve natyrore etj.
Ligji përcakton për qeverinë detyrimin që të aprovojë një objektiv kombëtar të pjesës së energjisë së rinovueshme në totalin e energjisë së konsumuar, për tu arritur deri në vitin 2020. Këshilli ministror i Traktatit të Energjisë, në tetor 2012 aprovoi për Shqipërinë një objektiv për energjitë e rinovueshme prej 38%. Ky objektiv pritet tani të zyrtarizohet me vendim qeverie pas aprovimit të projekt-ligjit për energjitë e rinovueshme.
Objektivi është shumë ambicioz, nëse kemi parasysh se pjesa e energjive të rinovueshme sot është 29%. Pra brenda vetëm 7 vitesh Shqipëria do duhet të rrisë me 9% pjesën e burimeve të rinovueshme. Për të arritur këtë objektiv do të aprovohet dhe një plan kombëtar i energjive të rinovueshme.
Brenda 12 muajve nga hyrja në fuqi e ligjit qeveria duhet të krijojë një fond kombëtar të energjive të rinovueshme, i cili do të financojë aktivitete që do të promovojnë shfrytëzimin e burimeve të rinovueshme të energjisë. Operatori i Sistemit të Transmetimit do jetë i detyruar të blejë energjinë e prodhuar nga prodhuesit e energjisë së rinovueshme me përparësi, dhe kjo energji do të blihet me çmim të rregulluar nga ERE. Çmimi do të jetë i fiksuar për 15 vjet, duke u rregulluar për inflacionin çdo vit. ERE do të përcaktojë madhësinë e çentraleve që do të kualifikohen si me përparësi. Deri më sot me përparësi janë quajtur vetëm HEC-et, shpresojmë që me ligjin e ri në skemën mbështetëse të përfshihen dhe burimet diellore të energjisë. Gjithashtu, OST-ja në shpërndarjen e energjisë do të duhet ti japë prioritet energjive të rinovueshme.
Në projekt-ligj nuk parashikohen lehtësira tatimore për panelet fotovoltaike. Lehtësohen nga TVSH-ja dhe taksat e importit vetëm panelet diellore termike. Panelet fotovoltaike kanë përparësinë teknologjike të prodhimit të elektricitetit në krahasim me panelet diellore termike. Ky elektricitet mund të shitet në rrjetin e OST-së kur impianti prodhon tepricë energjie.
Panelet PV janë potencialisht të instalueshme në çdo cep të Shqipërisë, nga investitorë të mëdhenj dhe të vegjël, në qytet dhe në fshat, ndryshe nga turbinat e erës që vendosen vetëm në zona rurale, dhe ndryshe nga HEC-et që vendosen vetëm mbi lumenj.Shqipëria ka një zhvillim shumë të njëanshëm të HEC-eve, kur është vend i pasur me energji diellore kurse ndryshimet klimatike parashikohet të sjellin shkretëtirizim të vendit. Kjo vartësi e njëanshme nga HEC-et mund të dobësohet duke krijuar lehtësira tatimore për panelet PV.
Në vitin 2007-2011 Shqipëria ka importuar vetëm 750,000 USD panele fotovoltaike, një vlerë qesharake po ta krahasojmë me importet e vendeve të tjera të rajonit si Mali i Zi, Maqedonia, Bullgaria, Rumania, Greqia.
8. SHQIPËRIA NUK SHFRYTËZON MUNDËSITË QË I OFROHEN
Nga databaza statistikore e OKB-së dhe të dhënat e GDP-së të secilit vend, gjejmë se pjesa e GDP-së që Shqipëria i kushton importit të paneleve fotovoltaike mesatarisht çdo vit për periudhën 2007-2011, është vetëm sa 19% e asaj që Mali i Zi shpenzon, sa 5% e importeve të Rumanisë, 1.3% e importeve të Greqisë, 0.2 % e importeve të Bullgarisë dhe 6% e importeve të Maqedonisë (të llogaritura këto si pjesë e GDP-së mesatare nominale të secilit vend).
Ndryshe nga HEC-et, aq të preferuara nga qeveria, panelet fotovoltaike zakonisht janë me kapacitet më të ulët, me vlerë më të vogël dhe nuk jepen me konçesion, sepse ndërtohen mbi prona private. Investitori nuk ka nevojë të trokasë e lutet në zyra burokratike për leje, autorizime, çertifikata etj. etj., dhe as të japë rryshfet. Kur shpenzohen vetëm 150 mijë dollarë në vit për panele PV, harxhohen me miliarda lek për të zgjeruar rrugë e ndërtuar autostrada, infrastrukturë e energjive jo të rinovueshme, e burimeve fosile.
Burimet fosile janë burim i fundëm, që po nxirren e shfrytëzohen me kosto gjithmonë e më të lartë sociale dhe ekonomike. Politika europiane nëpërmjet strategjisë energjitike 2050 e ka bërë të qartë synimin për ndërprerjen e vartësisë prej tyre.
Shqipëria duhet të ndryshojë strukturën e investimeve të saj larg burimeve fosile dhe drejt shumëllojshmërisë së energjive të rinovueshme. Ligji i ri për energjitë e rinovueshme është një hap drejt këtij tranzicioni, por nuk mjafton. Duhet të ndryshojë mentaliteti dhe i gjithë legjislacioni duhet të vihet në shërbim të tranzicionit
8.1 Kërkohen masa ndërhyrëse nga qeveria
Këshilli i Ministrave pritet të miratojë politikat dhe masat për rritjen e përdorimit të energjisë diellore në ndërtesa, përfshirë detyrimin për kategori të ndryshme, qofshin ato të reja ose ekzistuese, publike ose private për të instaluar sistemet diellore të ujit të ngrohtë.
Ishte përcaktuar që në fillim të muajit korrik të niste instalimi i këtyre paneleve në ato objekte shtetërore që kanë konsum të lartë të ujit të ngrohtë, por afati u shty dhe kjo do të nisë më 1 janar 2013. Hotelet, restorantet dhe ndërtesat e shërbimeve të tjera do të kenë si detyrim që të nisin instalimin në vitin 2014, shtëpitë private individuale në vitin 2015 dhe në vitin 2016, nis detyrimi për ndërtesat shumëkatëshe me apartamente banimi.
Ekspertët shqiptarë, në bashkëpunim me programin e PNUD-it për ndryshimet klimatike, kanë arritur të hartojnë draft-planin kombëtar për energjinë e rinovueshme, që parashikon të gjitha masat dhe afatet për instalimin e sistemeve termike, diellore për ujin e ngrohtë. Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Industrisë dhe PNUD-i organizuan një tryezë të rrumbullakët, ku paraqitën edhe projektligjin për energjinë e rinovueshme që do t’i dorëzohet për diskutim dhe miratim Kuvendit. Drejtori i kabinetit në METE, Majlind Lazimi, tha se është rritur ndjeshëm interesi për burimet e rinovueshme. “Qeveria ka dy objektiva kryesorë, të sigurojë furnizimin me energji dhe ai të jetë i qëndrueshëm, diktuar jo vetëm nga nevojat në rritje për konsum, por edhe si përgjigje e ndryshimeve të kushteve klimaterike. Të pasurit e një potenciali të konsiderueshëm të burimeve energjetike, të rinovueshme, mund të shërbejë si orientues për investimet që zvogëlojnë emetimin e karbonit dhe ndotjen. Ngrohja e ujit me panele diellore është një nga teknologjitë më premtuese në Shqipëri për të zvogëluar konsumin e energjisë elektrike dhe karburanteve. Programi kombëtar synon të përshpejtojë zhvillimin e tregut të paneleve diellore, që deri tani është tejet i vogël”.
8.2 Të huajt apel Shqipërisë “Shfrytëzoni energjinë diellore”
Shqipëria, sipas ekspertëve, përbën një rast të veçantë sepse rreth 10-13% të totalit të burimeve primare të energjisë (TPES), përfshi edhe importin, sigurohet nga biomasa, veçanërisht nga drutë e zjarrit. “Fakti që vendi mbështetet kryesisht në energjinë hidrike e bën atë vulnerabël ndaj ndryshimeve klimatike, siç është vënë re gjatë periudhës së thatësirës kohët e fundit dhe kjo ka zvogëluar ndjeshëm furnizimin me energji elektrike. Energjia e rinovueshme mund të jetë zgjidhje për uljen e kësaj varësie, por edhe për sigurinë makroekonomike dhe politike të vendit, duke ulur deficitin e buxhetit të shtetit”.
Analiza e kryer për Shqipërinë dhe e reflektuar në Planin Kombëtar për Energjinë e Rinovueshme tregon se objektivi final është që të zërë rreth 38% të konsumit final, nga ku 12% për sistemet e ngrohjeve dhe ftohjeve, 23% nga burimet e rinovueshme për energjinë elektrike dhe 3% që do të konsumohet në transport.
9. SPECIFIKIM I ENERGJISË DIELLORE NË SHQIPËRI, KUKËS
Duke dashur ta specifikojë pak situatën dua të futem në brendësi të temës. Do të analizoj një qytet të Shqipërisë dhe madje atë me klimë më të ftohtë me qëllim që të përcoj një mesazh se Shqipëria ka një pozicion gjeografik dhe një klimë tepër të përshtatshme, ndaj nuk duhet humbur kohë e të fillojmë ti shfrytëzojmë këto burime të pashtershme. Energjia dhe ekonomia kohët e fundit janë bërë dy nga fjalët më të përdorshme në Shqipëri dhe në botë. A munden qytetet të vazhdojnë të rriten dhe të mbajnë të njëjtin standard jetese në pikun e naftës dhe në pakësimin e rezervave të saj? Energjia e ripërtëritshme, efikasiteti i energjisë, efikasiteti i burimeve natyrore, industritë e gjelbra—kalimi në një ekonomi të gjelbër, mund të ofrojë qëndrueshmëri, autonomi energjetike/pavarësi, punësim dhe zhvillim të qëndrueshëm. Efikasiteti i energjisë nevojitet si bazë për të pasur një zbatim të suksesshëm të energjisë së ripërtëritshme. Edhe pse energjia e ripërtëritshme dhe ekonomia e qëndrueshme mendohet të jenë të mundshme vetëm për qytetet e mëdha të cilat kanë mundësi financiare, studimet dhe zbatimet kanë treguar se kalimi në një ekonomi të gjelbër është i mundshëm edhe për qytete të vogla dhe qyteza madje edhe fshatrat. Përveç sigurimit të energjisë, ky kalim do të stimulojë rritjen e një ekonomie të gjelbër dhe të qëndrueshme. Ky dokument synon të paraqesë një plan për kalimin e Kukësit drejt energjisë së ripërtëritshme dhe ekonomisë së qëndrueshme. Kalimi do të kontribuojë në sigurimin e energjisë, krijimin e vendeve të reja të punës, përmirësimin e shëndetit, edukimin dhe në përgjithësi —një jetë më të mirë. Ky studim shërben si një pikënisje për kalimin e Kukësit drejt një ekonomie të gjelbër dhe ndihmon vendimmarrësit me politika dhe praktika më të mira që mund ta bëjnë këtë vizion realitet. Ai mbulon një gamë të gjerë sektorësh ku mund të fillohet ky kalim dhe instrumentet e politikave për hartuesit e politikave në Kukës. Ky dokument do të shërbejë si një pikë e rëndësishme fillimi dhe burim reference për pushtetin vendor të Kukësit, për qeverinë shqiptare e cila kërkon të zhvillojë industritë e gjelbra, për donatorët në Shqipëri të cilët janë të interesuar të financojnë këtë kalim dhe për pushtetet e tjera vendore në Shqipëri dhe në rajon. Kjo është një pike referimi për qytetet, qytezat e ngjashëm apo fshatrat në sfidën e tyre drejt një ekonomie të gjelbër.
9.1 Përmbledhje
Energjia e ripërtëritshme, efikasiteti i energjisë, industritë e gjelbra dhe zhvillimi i ekonomisë së gjelbër në përgjithësi janë duke tërhequr vëmendje në të gjithë botën.Shumë qytete, vende dhe fshatra përreth globit kanë filluar me këto iniciativa duke siguruar pavarësi energjetike dhe vende pune të qëndrueshme. Ky studim shqyrton potencialet që ka Kukësi, një qytet i vogël në verilindje të Shqipërisë, në zhvillim e energjisë së ripërtërishme, efikasitetit të energjisë dhe fillimin e hapave të para drejt ekonomisë së gjelbër. Ai shqyrton sektorët kryesorë të gjelbër të cilët janë të mundshëm për tu zbatuar në Kukës dhe potencialet e tyre në kursimin e parave, duke sjellë të ardhura dhe duke krijuar vende pune. Gjatë analizimit të sektorëve të ndryshëm theksi
është vendosur mbi kohën e vetëshlyerjes( kthimi i investimit) dhe të ardhurat që mund të sjellë zbatimi i sistemit të gjelbër për Bashkinë e Kukësit. Sektorët e analizuar për potencialet e tyre për zhvillimin e energjisë së ripërtëritshme, efikasitetit të energjisë dhe rritjes së gjelbër janë:
• Energjia diellore
• Ndriçimi efikas i rrugëve me energji diellore
• Riciklimi
• Kompostimi
• Përdorimi i humusit në serrat diellore passive
• Energjia diellore
• Efikasiteti i Energjisë në ndërtesa (termoizolimi)
• Grumbullimi i ujit të shiut
• Trajtimi i ujërave të zeza nëpërmjet ligatinave të ndërtuara
Shumë qytete, vende dhe fshatra rreth globit kanë zbatuar tashmë pjesërisht ose tërësisht furnizimin me energji të ripërtëritshme për qytetarët e tyre; kanë zbatuar masa efikase për energjinë në ndërtesat dhe industritë e tyre si dhe masa për përdorim efektiv të burimeve. Këto iniciativa kanë rezultuar të suksesshme dhe qeverisjet vendore të këtyre qyteteve, qytezave dhe fshatrave janë tashmë duke marrë rezultatet e këtij kalimi. Më poshtë do të sjellim të dhëna nga BE dhe bota, se si qytetet, qytezat dhe fshatrat kanë arritur pavarësinë energjetike, kanë krijuar vende pune të gjelbra dhe kanë përfituar duke zhvilluar energjinë e ripërtëritshme, efikasitetin e energjisë dhe industritë e gjelbra. Rastet studimore janë paraqitur dhe krahasuar me shembullin e Kukësit—çfarë mund të mësojë Kukësi nga këto shembuj dhe si mund të zbatohen disa nga këto metoda në rastin e Kukësit. Gjithashtu do të paraqes një pasqyrë të potencialit të krijimit të vendeve të punës për secilin sektor të gjelbër që mund të zhvillohet në Kukës. Secili nga këto sektorë është analizuar për potencialin e krijimit të vendeve të punës—një analizë e plotë është bërë për të vlerësuar numrin e përafërt të vendeve të gjelbra të punës që çdo sektor mund të sjellë për Kukësin. Një tjetër pike që do të përmend identifikon sfidat kryesore në financimin dhe burimet e financimit për këtë kalim. Meqë buxheti i komunës së Kukësit nuk është mjaft i madh për të financuar të gjitha iniciativat e propozuara, mund të gjenden burime tjera të financimit të pjesshëm ose të plotë . Kalimi në një ekonomi të gjelbër kërkon masa politike të cilat mund të rrisin zhvillimin e energjisë së ripërtëritshme, efikasitetin e energjisë dhe ekonomisë së gjelbër. Rregulloret, nxitjet, projektet demonstruese dhe ndërgjegjësimi janë mjetet kryesore për të arritur këtë zhvillim. Së fundi, konkluzionet dhe rekomandimet janë paraqitur me shpresën për të stimuluar kalimin e Kukësit drejt një ekonomie të gjelbër.
9.2 Vështrim i përgjithshëm
Kukësi është një qytet në Shqipëri i pozicionuar në koordinatat 42,09°V, 20,43°L në qarkun dhe rrethin e Kukësit, i cili përfshin gjithashtu rrethin e Hasit dhe Tropojës dhe është gjithashtu qendra e këtij qarku dhe rrethi. Është i vendosur përgjatë vendbashkimit të Drinit të Bardhë dhe Drinit të Zi, bashkimi cili formon liqenin e Fierzës. Kukësi është një qytet relativisht i ri, i ndërtuar gjatë 1970-76, kur Kukësi i vjetër u përmbyt nga Liqeni i Fjerzës si pasojë e ndërtimit të Hidrocentralit të Fierzës. Kukësi është i vendosur në një pllajë rreth 320-350 m mbi nivelin e detit. Qyteti i Kukësit ka një sipërfaqe prej12,33 km2. Një nga problemet më të mëdha është emigracioni, ku 24% e popullsisë u largua gjatë viteve 1989 dhe 2001, kryesisht për në qytetet e mëdha të Shqipërisë si Tirana, Durrësi dhe një pjesë e konsiderueshme jashtë vendit si (Britania e Madhe, Greqi, Itali etj.). Qarku i Kukësit është konsideruar si një ndër qarqet më të varfra në Shqipëri. Kukësi është bashki dhe qendër e qarkut. Ai ka një pozicion strategjik në autostradën Tiranë-Prishtinë, është qendra kryesore urbane e rajonit,dhe është vetëm 2 orë larg nga Tirana, Shqipëri dhe 2 orë larg nga Prishtina, Kosovë. Kukësi ka gjithashtu dhe një aeroport i cili deri tani nuk është përdorur.
9.3 Klima
Kukësi i takon zonës klimatike malore mesdhetare, e cila karakterizohet nga një shpërndarje e çrregullt e reshjeve nga 900-2500 mm në vit, ndërsa numri i ditëve me shi është nga 100-125 ditë në vit. Temperatura mesatare është 9°C-11°C. Muaji më i ftohtë është janari ndërsa muaji më i nxehtë është korriku.
Viti 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Popullsia 16800 17247 17599 16641 12796 10166 10267 10441 10705 10815 16765
Të dhënat klimatike për Kukësin
Reshjet e dëborës ndryshojnë sipas drejtimit të erës dhe luhaten nga 40-200 cm me një kohëzgjatje prej 35-40 ditë reshje bore në vit. Duhet të theksohet se që nga fundi i viteve 1990-të, sasia e dëborës ka pësuar rënie. Rrezatimi mesatar diellor në Kukës është 1205,63 kËh/m2.
9.4 Situata aktuale energjetike në Kukës
Në të kaluarën Kukësi është mbështetur në burimet energjetike tradicionale: lëndë drusore nga pyjet për të ngrohur shtëpitë dhe për të gatuar, dhe fuqi mekanike nga uji (mullinj me ujë, elektricitet nga hidrocentrale të vegjël) dhe kafshët (plugim, transport). Qyteti i ri i ndërtuar në 1976, morri energji fillimisht nga rrjeti elektrik shqiptar, i cili furnizohej nga kaskada e digave
në Lumin Drin (kryesisht Liqeni i Fierzës) dhe digave të tjera rreth Shqipërisë. Shtëpitë private dhe apartamentet përdornin dru për gatim dhe ngrohje, ndërsa ndërtesat shtetërore zakonisht kishin ngrohje qendrore me qymyr. Pavarësisht kësaj, për gatim, ngrohje dhe ndriçim janë përdorur nafta dhe vajguri. Parafina (si qiri) është përdorur gjithashtu për ndriçim. Transporti bëhej zakonisht me autobusë e makina shtetërore pasi pronësia e makinave dhe autobusëve nuk ishte e lejuar gjatë periudhës së diktaturës në Shqipëri. Karrocat me kuaj u përdorën si zgjidhje për transportin e brendshëm. Sot, burimet e energjisë në Kukës janë: Të dhënat klimatike për Kukësin:
1. elektriciteti (pothuajse e gjithë energjia vjen nga rrjeti hidroenergjetik kombëtar), e përdorur
gjerësisht në shtëpi, biznese, për ngrohje, për pajisje shtëpiake dhe për gatim.
2. gazi përdoret kryesisht për gatim dhe ngrohje;
3. drutë, janë përdorur për gatim dhe ngrohje nga familjarët ndërsa gjatë periudhës së dimrit edhe nga institucionet shtetërore për ngrohje.
4. nafta, e përdorur nga të gjitha automjetet që i përkasin qytetit dhe që lëvizin brenda tij është përdorur gjithashtu dhe për ngrohje, gatim dhe për të prodhuar energji gjatë ndërprerjeve të
energjisë.
5. qymyri, aktualisht përdoret vetëm nga disa institucione shtetërore, p.sh. në maternitet.
6. energjia diellore, e përdorur rrallë, në 3-4 familje dhe biznese për ngrohjen e ujit dhe energji .
Edhe pse Kukësi rrethohet nga Liqeni i Fierzës që prodhon sasinë më të madhe të energjisë në Shqipëri, ai vuan shpesh herë ndërprerjet e energjisë elektrike për shkak të pamundësisë për të paguar faturat e energjisë nga pjesa më e madhe e familjeve. Qyteti i Kukësit është i varur nga energjia e Hidrocentralit të Fierzës që vjen nga rrjeti kryesor, nga nafta—pjesa më e madhe e të cilës është e importuar dhe një pjesë e prodhuar në Shqipëri, nga biomasa që përbëhet kryesisht nga dru të prera në pyjet dhe malet rrethuese, dhe gazi natyror i importuar. Termoizolimi e rinovimi i shtëpive është ende i panjohur, ose është realizuar në mënyrë të tillë që nuk jep ndonjë rezultat domethënës. Ndërsa Kukësi është zona më e varfër e Shqipërisë, ai vuan gjithashtu rritjen e çmimit të energjisë elektrike. Çmimi i elektricitetit, i naftës dhe i druve janë duke u rritur ndjeshëm. Zona në fjalë ka potenciale të mëdha për zhvillimin vendor të energjisë së ripërtëritshme. Përveç përrenjve dhe lumenjve të cilët ishin burimi i parë i elektricitetit për zonën gjatë viteve 20-30, tani ka mënyra dhe rrugë të reja për gjetjen e energjisë së ripërtëritshme. Burime të tjera për zhvillimin e energjisë së ripërtëritshme janë era, energjia diellore dhe biomasa. Efikasiteti i energjisë dhe rinovimi i ndërtesave mund të reduktojnë ndjeshëm sasinë e energjisë së harxhuar për ngrohje gjatë dimrit dhe freski gjatë muajve të verës, në një banesë tipike në Kukës. Pushteti vendor ka nën administrimin e tij disa ndërtesa në qytet dhe rreth tij rinovimi dhe metoda për kursim energjie do të ulin ndjeshëm çmimin e faturave të energjisë për pushtetin vendor dhe do të krijojnë vende të reja pune. Megjithatë, përveç disa paneleve fotovoltaike eksperimentale apo pak paneleve diellore të instaluara nga pronarët e shtëpive private, dhe interesit të treguar nga disa kompani italiane për të ndërtuar një park me mullinj me erë në rajonin e Kukësit, një studim i plotë rreth potencialeve të zonës për energjinë e ripërtëritshme dhe ndikimi që mund të ketë zhvillimi i energjisë së ripërtëritshme në ekonominë e zonës ka munguar.
9.5 Tendencat
Për shkak të ndryshimeve klimatike, mbështetja në energjinë e burimeve ujore që Kukësi dhe e gjithë Shqipëria ka pasur në të shkuarën po fillon të rrezikohet. Ndryshimet klimatike kanë sjellë reshje të çrregullta për Shqipërinë, verë më të gjatë dhe më të thatë dhe më pak sasi dëbore në male. Kriza energjetike e 2001, 2005, 2007 dhe e fundit gjatë 2011 treguan se sa e paparashikueshme dhe e paqëndrueshme po bëhet situata e reshjeve në Shqipëri. Nga ana tjetër përdorimi i energjisë ka pësuar rritje si pasojë e rritjes së numrit të ndërtesave dhe pritet që numri i pajisjeve elektrike të rritet. Rajoni i Kukësit ka vuajtur pasojat e emigrimit në qytetet e mëdha të Shqipërisë ose jashtë vendit, duke bërë që të largohen nga qyteti punonjës të kualifikuar dhe akademikë. Megjithatë, regjistrimi i fundit tregoi se popullsia në qytet e Kukësit ka pësuar rritje krahasuar me nivelet e ulëta në mesin e vitit 2000. Në rritjen e numrit të popullsisë në qytet duket se ka ndikuar dhe zhvendosja popullsisë së fshatrave përreth për në qytet. Përdorimi i energjisë pritet të rritet si pasojë e rritjes së përdorimit të pajisjeve elektro-shtëpiake dhe makinerive, nga bizneset, rritjes së numrit të ndërtesave, dhe ndërsa sipërfaqja mesatare e banimit për person rritet, me të njëjtat ritme rritet dhe kërkesa për energji. Regjistrimi i fundit në 2011tregoi se numri i ndërtesave në Shqipëri ishte rritur me 37% gjatë 10 viteve, një tendencë në rritje. Aktualisht, numri i banesave në Kukës është 1364. Më poshtë do të japim të dhënat e energjisë aktuale të përdorur në Kukës, të dhëna që u mblodhën gjatë një anketimi të kryer nga IPM në nëntor 2001.
Grafiku 2: Llojet e energjive të përdoura për të ngrohur ujin në një shtëpi të zakonshme në Kukës
Grafiku 3: Llojet e energjive të përdorura për të ngrohur shtëpitë në Kukës
Grafiku 4: Llojet e energjive të përdorura për gatim në Kukës
Grafiku 5: Pajisjet kryesore elektroshtëpiake të përdorura nga një shtëpi e zakonshme në Kukës
Grafiku 6: Mosha e banesave në Kukës
Nga analiza e grafikeve, mund të shohim se lloji kryesor i energjisë së përdorur për të ngrohur ujin në një shtëpi të zakonshme në Kukës, është elektriciteti, e më pas gazi e druri. Përdorimi i paneleve diellore është vetëm 1%. Një familje në Kukës shpenzon një pjesë të mirë të buxhetit të saj për të ngrohur ujin me elektricitet, gaz, apo dru, kur shumë mirë uji mund të ngrohej me panele diellore dhe të kursehej para çdo muaj. Në ngrohjen e shtëpive, familjet në Kukës përdorin një shumëllojshmëri burimesh energjie, të ndara mes drurit, elektricitetit dhe gazit. Në gatim, druri duket se ka pjesën më të madhe, kurse gazi ka atë më to vogël.
10. POTENCIALET PËR ENERGJINË E RIPËRTËRITSHME NË KUKËS
10.1 Energjia diellore
Rrezatimi diellor vjetor në Kukës është 1205,65kWh/m2, pra 217 kWh/m2 më pak së në Shkodër edhe pse janë në të njëjtën gjerësi gjeografike. Kjo sepse në Kukës ka më shumë ditë me re së sa në Shkodër. Rrezatimi mesatar vjetor në Shqipëri është1450 kWh/m2, ose 2500 orë me diell në vit. Mesatarja ditore e rrezatimit në Kukës është 3,2 kWh/m2 në ditë, më pak se mesatarja e Shqipërisë 4,3 kWh/m2 në ditë. Maksimumi i rrezatimit diellor është gjetur në pjesën jugperëndimore (Fier), me 4,6 kWh/m2 në ditë. Korriku është muaji me rrezatimin më të madh
në Kukës, me189 kWh/m2, ndërsa dhjetori është muaji më rrezatim më të vogël—24,79 kWh/m2. Orët me diell në Kukës variojnë nga 51 orë në dhjetor, në 312 orë me diell në korrik, në total rreth 2000-2100 orë me diell në vit.
Grafiku 7: Rrezatimi mesatar ditor (në orë) në Kukës, i shpërndarë sipas muajve të vitit
Dielli është burimi më i madh i energjisë në Tokë për shkak të proceseve të shkrirjes bërthamore që zhvillohet brenda Diellit. Pjesa më e madhe e energjisë në Tokë është rezultat i aktivitetit të drejtpërdrejtë ose të tërthortë të Diellit—për shembull energjia diellore është faktori kryesor për ndryshimin e temperaturave në sipërfaqen e Tokës, duke krijuar kështu erërat. Energjia diellore e drejtpërdrejtë ka filluar të përdoret gjerësisht për prodhim të energjisë me anë të paneleve diellore, paneleve fotovoltaike, parqe me panele diellore, etj. Shqipëria ka një potencial të madh të rrezatimit diellor Për të kapur sasinë më të madhe të rrezatimit diellor që bie mbi sipërfaqen e Tokës duhet që orientimi i paneleve diellore të jetë pingul me rrezet e diellit. Duke qenë e vendosur në rajonin mesdhetar, Shqipëria ka kushte të përshtatshme për të shfrytëzuar rrezatimin diellor në të gjithë vendin dhe veçanërisht në rajonet bregdetare. Sipas Agjencisë Kombëtare Shqiptare të Burimeve Natyrore energjia e prodhuar nga panelet diellore të instaluara në Shqipëri, ka pësuar rritje nga 0,9 ktoe në 2001 në 4,7 ktoe në 2008 dhe po rritet vazhdimisht si edhe çmimi i energjisë.
Grafiku 8: Rrezatimi diellor ditor në kWh/m2 në Kukës i shpërndarë sipas muajve
Burimi: Instituti hidrometeorologjik i Shqipërisë
11. PROMOVIMI I PANELEVE DIELLORE TERMIKE
1. Për nxitjen e përdorimit të energjisë diellore dhe për arritjen e objektivave të përdorimit të kësaj energjie në konsumin total të energjisë në vend, Këshilli i Ministrave është i autorizuar të ndërmarrë politika dhe masa që detyrojnë kategori të ndryshme të ndërtesave të ngritura rishtas ose ekzistuese, qofshin ato publike apo private, të instalojnë panele diellore termike për prodhimin e ujit të ngrohtë sanitar.
2. Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit përgjegjës për energjinë, përcakton sektoret e ekonomisë dhe kategoritë e ndërtesave që do të jenë objekt i detyrimit sipas pikës 1 të këtij ligji, sipërfaqen ose kapacitetin minimal të paneleve diellore që duhet instaluar si dhe procedurat dhe kriteret specifike që duhen ndjekur lidhur me zbatimin dhe monitorimin e një detyrimi të tillë nga institucionet përkatëse përgjegjëse.
Lehtësira fiskale
1. Cdo person që prodhon ose importon panele diellore termike që përdoren për sigurimin e ujit të ngrohtë sanitar ose teknologjik me një kapacitet depozitues deri në 500 litra përjashtohet nga taksat doganore dhe TVSH-ja për këto panele deri në 31 dhjetor 2015.
2. Nga lehtësirat e përcaktuara ne pikën 1 të këtij neni përfitojnë vetëm panelet diellore termike që përmbushin standartet Europiane.
3. Cdo person që prodhon panele diellore termike në vend ju rimbursohet taksa doganore e
paguar për materialet dhe lëndët e para të importuara për prodhimin ose instalimin e tyre
vetëm nëse panelet diellore termike të prodhuar janë të certifikuar nga një person i akredituar
sipas legjislacionit në fuqi, që produktet e tyre përmbushin standartet Europiane.
4. Këshilli i Ministrave, me propozimin e Ministrit përgjegjës për energjinë, miraton rregullat
dhe procedurat për rimbursimin e taksës doganore të paguar për materialet dhe lëndët e para
të importuara që përdoren për prodhimin e paneleve diellore termike për sigurimin e ujit të
ngrohtë sanitar ose teknologjik.
12. SI FUNKSIONOJNË QELIZAT?
Energjia e diellit mund të shfrytëzohen ose si drita apo nxehtësia. Procesi i konvertimin drita (fotonet) për të
Shtresa e lartë është një anti-reflektuese që rrit efektin e dritës së diellit. Shtresa N është zakonisht gjysmë-përcues silic stimuluar me fosfor që krijon rrjedhjen e lirë të elektroneve. Shtresa e P është përsëri zakonisht gjysmë-përcues e silici, por këtë herë stimuluar me bor i cili krijon rrjedhjen e lirë të joneve pozitive. Si jonet pozitive dhe elektronet janë të tërhequr dhe për të shkuar drejt njëri-tjetrit, ata krijojnë një fushë elektrike nëpër kryqëzim PN. Rrezet e diellit në këtë fushë elektrike ndajnë elektronet nga jonet pozitive, duke krijuar tension.
Tensioni shtyn rrjedhën e elektroneve në pjesën e përparme dhe të pasme të qelizës ku është kryer cikli elektrik që lidh qelizat së bashku.
12.1 Qelizat diellore dhe vargjet
Qelizat diellore janë të kombinuara në mënyrë tipike në modulet që mbajnë rreth 40 qeliza; rreth 10 nga këto
Qelizat diellore film i hollë përdorin shtresat e materialeve gjysmëpërçues vetëm pak mikrometra të trasha. Teknologjia film i hollë ka bërë të mundur dyfishimin për qelizat diellore me herpes çati, tjegulla, fasada e ndërtimit. Versioni qelizë diellore e sendeve të tilla si herpes ofrojnë të njëjtën mbrojtje dhe qëndrueshmëri si herpes asfalt i zakonshëm.
Disa qeliza diellore janë të dizejnuara për të vepruar me rrezet e diellit të koncentruar. Këto qeliza përdorin një lente që lejon të përqëndrohen rrezet e diellit mbi qelizat. Kjo qasje ka dy avantazhe dhe disavantazhe krahasuar me vargjet PV. Ideja kryesore është që të përdorin shumë pak materiale të shtrenjta PV gjysëmpërcuespor ndërsa nga ana tjetër mbledhjen e sa më shumë rreze dielli që të jetë e mundur. Por duhet theksuar për shkak se lentet në diell kanë përqëndrim të kufizuar në pjesët me diell të vendit.
12.2 Efikasiteti
Performanca e një qelizë diellore është matur në drejtim të efikasitetit të saj në të kthyer dritën e diellit në energji elektrike. Rrezet e diellit do të punojnë në mënyrë efikase për të krijuar energji elektrike, dhe shumica e saj është pasqyruar ose absorbohet nga materiali që përbën qelizën. Për shkak të kësaj, një qelizë tipike komerciale diellore ka një efikasitet prej 15%, rreth një të gjashtën e diellit qeliza e gjeneron në energji elektrike, ndonëse konkurrentët kryesorë janë duke punuar drejt 18%. Efikasiteti teorike maksimale i një qelizë diellore duke përdorur teknika aktuale është në varg 30%.
Për këtë arsye, implementimet e paneleve fotovoltaike janë më të efektshme në zonat me një sasi të madhe të diellit të përditshëm. Vini re se qelizat diellore janë të varura ngatemperatura, të tilla që në një mjedis të ftohtë një qelizë fotovoltaike kryen punë më mirë se në një mjedis të nxehtë. Për fat të keq, nuk janë shumë vende në tokë që janë të ftohtë dhe të kenë ditë të gjata me diell.
Eficienca e ulët do të thotë se vargjet e mëdha janë të nevojshme, dhe kjo do të thotë kosto më të lartë. Përmirësimi i efficiencies së qelizës diellore, ndërsa mban të ulët koston për qelizë është një objektiv i rëndësishëm i të gjithë pjesëmarrësve në industrinë e energjisë diellore, dhe ata kanë bërë përparim të rëndësishëm. Qelizat e para diellore, të ndërtuara në 1950, kishin eficiencië më pak se 4%.
12.3 Materialet fotovoltaike prej silici dhe teknologjia Thin Film (film i hollë)
Tre elemente kyçe në një qelizë diellore formojnë bazën e teknologjisë së prodhimit të tyre. E para është
E dyta është kryqëzimi gjysmëpërçues dhe e treta është te kontaktet në pjesën e përparme dhe të pasme të qelizës që të lejojë rrjedhjen aktuale në qark të jashtëm. Të dy kategoritë kryesore të teknologjisë janë përcaktuar nga zgjedhja e gjysmëpërçuesve: Ose silic i kristaltë në një formë ose Thin Film të materialeve të tjera.
Qelizat e kristalta të silicit: qelizat e kristalta të silicit diellore aktualisht përfaqësojnë mbi 90% të tregut botëror për qelizat diellore. Historikisht, silica i kristaltë (c-Si) ka qenë përdorur si gjysmëpërçues dritë-thithjen në shumicën e qelizave diellore, edhe pse ajo është një amortizator relativisht i dobët i dritës dhe kërkon një trashësi të konsiderueshme (disa qindra mikronë) e materialit. Megjithatë, ajo ka provuar përshtatshëm, sepse ajo jep qelizat diellore të qëndrueshme me eficiencë të mirë (11-16%, gjysmë deri në dy të tretat e maksimumit teorik) dhe përdor teknologjinë e procesit të zhvilluar nga baza e njohurive të madh të industrisë Mikroelektronika.
Dy lloje të silicit të kristaltë janë përdorur në industri. Lloji i parë është monokristaline, deri në 150mm diametër dhe 350 mikronë e trashë nga një Boule lartë të pastërtisë kristal të vetëm. Lloji i dytë është silic multikristalinë. Tendenca kryesore në prodhimin e qelizave silic kristalor është në drejtim të teknologjisë multikristaline. Qelizat Monokristaline kanë efikasitet më të lartë të konvertimit se qelizat multikristaline, por kostot e qelizave monokristaline janë përgjithësisht më të larta se ato multikristaline.
Qelizat më efikas të prodhimit që përdorin janë monokristaline c-Si me lazer grooved, kontaktet për thithjen e dritës maksimale dhe grumbullimin aktual.
Disa kompani janë duke përdorur teknologjitë për rritjen e efikasitetit. Njëra rrugë është që të rritet një fjongo të silicit, ose si një rrip të thjeshtë dy-dimensionale ose si një kolonë tetëkëndësh, duke e tërhequr atë nga një silikon shkrihet. Një tjetër është që të shkrihet pluhur silici në një substrate të lirë kryerjen. Këto procese mund të sjellin me vete çështje të tjera të rritjes më të ulët / të normave të tërhequr dhe uniformitetit të varfër dhe vrazhdësi së sipërfaqes.
Secili c-Si qelizë gjeneron rreth 0.5V, 36 kështu qelizat zakonisht janë të ngjitur së bashku në seri për të prodhuar një modul me një prodhim të ngarkuar një bateri 12V. Qelizat janë mbyllur hermetikisht nën xham të ashpërsuar, të lartë të transmetimit për të prodhuar module shumë të besueshme dhe rezistente ndaj motit.
Qelizat film i hollë diellore përfaqësojnë një segment të vogël, por rritje të shpejtë të tregut PV. Kostoja e lartë e silicit të kristaltë ka udhëhequr industrinë që të shikojmë në materiale të lirë për të bërë qelizat diellore.
Materialet e përzgjedhura janë të gjitha Shock të forta të lehta dhe duhet të jenë rreth 1 mikron të trashë, kështu që materialet shpenzimet janë ulur ndjeshëm. Materialet më të zakonshme janë silic amorf, ose materialet polykristaline: kadmium Telluride (CdTe) dhe indium bakrit (galium) diselenide (BSHP ose cigs).
Secila prej këtyre të treve është e përshtatshme për depozitimin e një zone të madhe dhe prodhimit kështu me volum të lartë. Shtresat e hollë gjysmëpërçuese film janë depozituar në të dyja qelqi të veshura apo fletë çelik.
Nyjet gjysmëpërçues janë formuar në mënyra të ndryshme, ose si një pajisje pin në Silic amorf, ose si një hetero-kryqëzim per CdTe dhe CIS. Një shtresë transparente oksidi (të tilla si oksid kallaji) formon kontaktin elektrikë të qelizave, dhe formon një shtresë metalike në kontaktin e pasëm.
Teknologjia film i hollë janë të gjitha komplekse. Ata kanë marrë të paktën njëzet vjet, mbështetur në disa raste nga korporatat e mëdha. Silici amorf është më i zhvilluar mirë në teknologjinë film i hollë. Në formën e tij më të thjeshtë, struktura qelizë ka një sekuencë të vetme të shtresave pin. Qelizat e tilla vuajnë nga degradimi i rëndësishëm në prodhimin e tyre të energjisë (në varg 15-35%), kur janë të ekspozuar ndaj diellit.
Mekanizmi i degradimit quhet efekt Staebler-Wronski. Stabiliteti i mirë kërkon përdorimin e një shtrese të hollë në mënyrë që të rrisë fuqinë elektrike në terren në të gjithë materialit. Megjithatë, kjo zvogëlon thithjen e dritës dhe kështu efikasitetin e qelizave.
Kjo ka udhëhequr industrinë për të zhvilluar dhe pajisje të trefishtë edhe shtresa që përmbajnë qelizat e bëra pirg në krye të njëri-tjetrit. Në qelizë në bazën e strukturës, një-Si ndonjëherë është zëvendësuar me germanium për të zvogëluar hendekun e saj dhe për të përmirësuar më tej thithjen e dritës. E gjithë ky kompleksitet i shtuar ka një rendimentet më të ulët.
Në mënyrë që të ndërtojë një tension praktikisht të dobishme nga qelizat film i hollë, prodhim i tyre zakonisht përfshin një sekuencë lazer scribing që mundëson para dhe prapa e qelizave për t'u ngjitur në seri të ndërlidhura drejtpërdrejt, pa pasur nevojë për lidhje të mëtejshme lidhës midis qelizave.
Si më parë, qelizat e hollë film janë petëzuar për të prodhuar një rezistent ndaj motit dhe modul ekologjikisht të fuqishëm. Edhe pse ata janë më pak efikase (Modulet e prodhimit të shkojnë 5-8%), filma të hollë janë potencialisht më të lirë se c-si për shkak të kostove të ulëta të tyre materiale dhe madhësi më të madhe substrate.
Megjithatë, disa materiale të hollë film kanë treguar degradimin e performancës me kalimin e kohës dhe eficienca e stabilizuar mund të jetë 15-35% më e ulët se sa vlera fillestare. Shumë teknologji të film i hollë kanë demonstruar efikasitet më të mira celularë në shkallë kërkimor mbi 13%, dhe eficienc më të mire në modulet prototip mbi 10%. Teknologjia që është më i suksesshme në arritjen e kostove më të ulëta prodhuese në afat të gjatë ka gjasa të jetë një që mund të arrijë eficiencë më të lartë dhe qëndrueshmëri (ndoshta të paktën 10%) më të lartë.
Silic amorf është më i mirë-zhvilluar se teknologjia e filmit të hollë dhe ka një rrugë interesante të zhvillimit të mëtejshëm nëpërmjet përdorimit të silicit "mikrokristalinë", e cila kërkon të kombinojnë eficiencë të qëndrueshme dhe më të lartë të teknologjisë.
Megjithatë, teknologjia e prodhimit ka vazhduar me përmirësime nga viti në vit dhe kostot e saj të prodhimit janë ende në rënie.
12.4 Sa rrezatim nevojitet?
Të përdorësh fuqinë diellore për të prodhuar elektricitet nuk është e njëjta gjë si të përdorësh diellin për të prodhuar nxehtësi. Nxehtësia diellore është përdorur kryesisht për të ngohur lëngje ose ajër.Fotovoltaikët janë përdorur kryesisht për të prodhuar elektricitet. Një panel fotovoltaik është i përbërë nga element natyror si Silic, i cili ngarkohet elektrikisht kur ndodhet ne dritën e diellit.Panelet diellore drejtohen në jug kur ndodhen në hemisferën veriore dhe në veri kur ndodhen në hemisferën jugore të vendosura sipas vendodhjes gjeografike ku janë instaluar. Vendosja e tyre tipike është plus-minus 15° me drejtim nga dielli dhe duke u varur njëkohësisht nga klima, ku më të pëlqyeshme janë një dimër i butë dhe një verë e nxehtë.
12.4.1 Sa panele diellore duhet të vendosen në një ambient në varësi të kërkesës për energji?
Në “pikun e diellit” fuqia supozohet 1000W/m² në sipërfaqen e tokës. Një panel i vendosur për një orë në diell të plotë parashikohet të prodhojë 1kWh/m², domethënë bëhet fjalë për një ditë në verë për një panel me sipërfaqe 1m². Po ju paraqes një shembull për t’ju dhënë një ide; rreth 100 milje katror panel diellor të vendosura në jugperëndim të SHBA mund të furnizojë me energji elektrike të pandërprerë të gjithe SHBA. Intensiteti i diellit ndryshon nga këndi i vendodhjes cdo orë në ditë, nga koha vjetore dhe nga kushtet klimatike. Që të jemi në gjëndje të bëjmë llogaritje në planifikimin e një sistemi, energjia diellore shprehet në h/m² të ndricuar, e quajtur ndryshe piku i diellit per orë. Me antë kësaj më pas jemi në gjëndje që të llogarisim cdo ditë të vitit, duke nxjerrë një mesatare.Furnizimi me energji elektrike është përqëndruar në panelet fotovoltaikë dhe orientimi i tyre sipas rrezatimit për të prodhuar një mesatare 6-24 volt. Prodhimi më normal është 12 volt, por qëllimi i inxhinierëvë ka qenë që me një panel i cili prodhon 12 volt të arrinin të prodhonin 17 volt. Kjo është e mundur dhe madje është arritur që të prodhohet falë kombinimit të lidhjeve seri-paralel.
12.4.2 Cfarë është një sistem fotovoltaik?
Teknologjia e sistemit fotovoltaik prodhon elektricitet direkt nga lëvizja e elektroneve të lira nga ndërveprimi i rrezeve të diellit me një panel diellor të përbërë nga material gjysëmpërcues. Materiali bazë që ndërton panelin quhet qelizë. Shumë qeliza të vendosura së bashku formojnë modul dhe modulet në tërësi formojnë pajisjen. Sistemi fotovoltaik konsiston një pajisje e përbërë nga module për të prodhuar energji elektrike. Në këtë pajisje është e nevojshme një bateri dhe një inverter për të kontrolluar energjinë. Nga vetë emir “system” kuprojmë që kemi të bëjmë me një ndërthurje pajisjesh me funksione të ndryshëme me qëllim arritjen e produktit të dëshiruar.
12.4.3 Sa energji mund të prodhojë një system?
Vlera e energjisë së prodhuar varet se sa i avancuar është sistemi. Për shembull në Mumbai nga një familje normale konsumohet mesatarisht 5,500 Kilowatt-orë për vit. Atje ka mjaftueshem ndricim qe bie mbi pajisje për të prodhuar këtë shifër mesatare që konsumohet në familje. Duke qenë në këto kushte është shumë e thjeshtë për të menaxhuar se sa sipërfaqe duhet zënë me panele për të arritur shifrën e dëshiruar të energjisë së prodhuar.
Cmimi i sotëm për një panel të vetëm për prodhim 1Watt shitet 1,5$-2.5$ dhe normalisht varet nga tregu. Në këto kushte paneli arrin një cmim paksa të shtrenjtë, por gjithsesi rëndësia që ka dhe produktiviteti që arrin e justifikojnë cmimin. Lajmi i mirë ështe që panelet kanë një jetëgjatësi mesatare prej 25-30 vjet. Dhe kjo do të thotë që gjithë këtë kohë do të kemi energji të vazhdueshme dhe pa ndërprerje.
Bazat e Panelit Diellor për prodhimin e energjisë elektrike.
Të flasim pak për pajisjet e panelit, se si ato kombinohen për të prodhuar energji të lirë nga dielli.
1. Paneli diellor i cili do të prodhojë energji
1. Paneli diellor i cili do të prodhojë energji
2. Kontrollues energjie
3. Inverter që të plotësojë 220volt për të vënë në punë pajisjet
4. Bateri shtesë që të kompensojë kur dielli është i dobët ose i papërfillshëm
5. Gjenerator energjie
Për të prodhuar energji elektrike nga dielli duhen këto pajisje, një ose më shumë panele diellore, kontrollues energjie, inverter dhe bateri. Pajisja e parë që nevojitet është një ose disa panele diellore. Ato prodhojnë energji elektrike dhe karikojnë bateritë. Kontrolluesi i energjisë është i nevojshëm për të parashikuar mbingarkimet e baterive. Pra mund të parashikojë dëmin dhe rrit performancën e baterisë. Inverteri është zemra e sistemit. Ai mban konstatnt 220 volt energji. Gjithashtu ai mund të karikojë bateritë nëse lidhet me një gjenerator. Dhe pajisjet e fundit të nevojshme janë bateritë shtesë. Ato shtojnë energjinë elektrike në formën e reaksionit kimike. Pa këtë pajisje duhet me patjetër që të kemi rrezatim të fortë, ose të paktën të kemi dhe gjeneratorin për furnizimin e baterisë.
Energjia diellore e prodhuar nga panelet fotovoltaikë mund të përdoret nga cdo pajisje elektrike. Është ideale për të kontrolluar se ku energjia është e nevojshme dhe ku jo.
13.1 PANELET DIELLORE, MONOKRISTALINE
Pjesa më e madhe e paneleve të shtrenjta dhe eficiente janë ndërtuar prej qelizash monokristaline. Ato janë të ndërtuara prej silici të pastër dhe përfshijnë një process të komplikuar. Trashësia e qelizave prej silici arrinë në 2-4 mm dhe kombinimi me njëra-tjetrën formojnë panelin në tërësi.
13.1.1 Panelet diellore polikristaline
Shpesh janë quajtur multikristalinë, panelet diellore të ndërtuar prej qelizave polikristaline janë pak më pak të kushtueshme dhe më pak eficiente se qelizat monokristaline, sepse qelizat nuk janë rritur në një kristal të vetëm, por në një bllok të madh kristalesh. Kjo është ajo cfarë u jep xhamave të tyre një pamje goditëse shpartalluese. Ndryshe nga qelizat monokristaline, ato janë më pak të afta që të prodhojnë energji individuale..
13.1.2 Panelet diellore amorfe:
Këto nuk janë kristale të vërteta, por një sasi silice e deposituar në një bazë material si metal ose qelq për të prodhuar panele diellore. Këto panele diellore amorfe janë më të lira, por eficienca e energjisë së tyre është akoma më e ulët. Pra në këtë rast duhet të kemi një sipërfaqe shumë herë më të madhe se ato polikristaline dhe monokristaline për të prodhuar të njëjtën sasi energjie.
14. MONTIMI DHE INSTALIMI
14.1 Fuqia
Prodhimi i paneleve diellore matet me ëatt, i cili formohet nga shumëzimi i “volt” me “amper”. Pra në një ditë me mesatarisht 6 orë diell të fortë një panel mund të prodhojë rreth 360 watt-orë. Që do të thotë 60watt*6orë=360watt-orë. Duke qenë se jo cdo ditë kemi të njëjtin intesitet përdorim mesataren e orëve të pikut. Gjithashtu në mëngjes herët dhe në dark ndricimi i diellit është më i vogël se në mesditë. Kur planifikon një sistem të tillë duhet të bazohesh në të dhënat ditore dhe vjetore të diellit për atë pozicion gjeografik.
14.2 Instalimet elektrike
Panelet diellore mund lidhen në seri ose në parallel për të rritur voltazhin.
Lidhja në seri i referohet lidhjes së polit negativ të njërës anë me polin pozitiv të anës tjetër për të marrë shumën e voltazheve të të dy qelizave. Kështu dy panele me nga 12volt/3,5amp të lidhur në seri prodhojnë 24 volt. Katër nga këto lidhje në seri prodhojnë 48 volt në 3,5 amp.
Lidhja në paralel i referohet lidhjes së terminalit pozitiv me atë pozitiv dhe terminalit negativ me atë negative. Rezultati është që voltazhi mbetet i njëjtë, por amperi dyfishohet. Pra 2 panele 12volt/3,5amp të lidhura në paralel do të prodhojnë 12 volt në 7 amper. Nga ana tjetër 4 panele të lidhura në këtë mënyrë do të prodhojnë 12 volt në 14 amper.
Lidhja seri-paralel i referohet kombinimit të të dy lidhjeve për të rritur voltazhin dhe amperin. Pra nga të gjitha llojet e lidhjeve që pamë më sipër, lidhja që synohet më tepër është kombinimi seri-paralel sepse ka produktivitet më të lartë.
14.3 Vendosja
Për vendosjen e panelit duhet të kemi parasysh që drejtimi të jeta nga dielli dhe me patjetër në drejtim të pikut të diellit. Në rast të kundërt përvecse energjia do të jetë e reduktuar, mund të shkaktojë edhe dëme në panel. Disa pajisje të panelit këshillohet që të kenë diode të brendshme me qëllim reduktimin disi të fuqisë. Vendi më i përshtatshëm për panele është mbi cati, ose në vende të hapura ku dielli nuk ka pengesa. Por ka një problem sepse sa më e lartë temperature e diellit aq më shumë ulet eficienca e panelit, ndaj kërkohen vende të hapura me qëllim që të ketë dhe qarkullim ajëri që të ulë temperaturën e panelit. Në cdo system ka humbje energjie. Bateria dhe inverteri nuk janë 100% efficient nga faktorë të ndryshëm. Kjo humbje eficience varion nga komponenti në component dhe nga sistemi në system dhe në përfundim humbja mund të arrijë në 25%.
14.4 Montimi
Në qoftë se ju përdorni panelet më të thjeshtë dhe më të lirë atëherë duhet të bëni një montim fiks të panelit dhe në këtë rast drejtimi i panelit duhet të jetë nga ekuatori. Rregullimi i panelit duhet të jetë të paktën 2 herë në vit për me qëllim që të jetë gjithmonë me drejtim nga dielli. Një rregull shumë i mirë për tu përdorur është latitude me +15° në dimër dhe -15° në verë. Kjo do të rrisë prodhimin e panelit me rreth 25%. Sa më shumë që të rrotullohet paneli gjatë vitit me drejtim nga dielli aq më i lkartë është produktiviteti.
15. PJESËT PËRBËRËSE TË PANELIT
15.1 Kontrolluesi i karikimit
Kjo pajisje është e nevojshme për të mbrojtur bateritë nga mbingarkesa dhe ta përdorë atë me rigorozitet për jetëgjatësi më të madhe. Një monitor kontrollues i karikimit të baterisë të bën të ditur se kur bacteria ka nevojë për karikim dhe kur është e mbikarikuar. Të lidhësh një panel diellor pa kontrollues karikimi është me të vërtetë një rrisk i madh sepse dëmton rëndë baterinë dhe normalisht që ul eficiencën. Kontrolluesit e karikimit klasifikohen në bazë të vlerës së ampermetrit. Nëse një kontrollues është graduar në 20 amp do të thotë që ti mund të lidhësh edhe kontrollues të tjerë që të rritësh sigurinë. Kontrolluesit e karikimit më të përdorur dhe më të avancuar i referohen Pulse-Width-Modulation (PWM) të cilët i japin eficiencë dhe jetëgjatësi më të madhe baterisë. Në kontrolluesit më të avancuar përfshihen dhe Maximum Poëer Point Tracking (MPPT) të cilët maksimizojnë vlerën që shkon në bateri nga paneli. Shumë kontrollues karikimi ofrojnë Loë Voltage Disconnect (LVD) dhe Battery Temperature Compensation (BTC) si një opsion për tu zgjedhur. LVD bën të mundur që nëse kemi furnizim minimal me energji të baterisë ajo ul pikën e shkëputjes së voltazh sepse në të kundërt dëmtohet bateria. Të njëjtën gjë bën edhe BTC e cila rregullon temperaturën e baterisë duke qenë se ajo është shumë e ndjeshme ndaj këtij komponenti. Që të gjitha pikat që sapo përmendëm kanë si qëllim rritjen e eficiencës dhe jetëgjatësisë së baterisë.
15.2 Lidhjet
Pasi kemi lidhur panelin me kontrolluesin e karikimit duke përdorur të dhënat e mësipërme duhet të përdorim të njëjtën madhësi kabulli edhe për pjesën tjetër të sistemit.
Lidhja e inverterit është një tjetër pikë e rëndësishme. Që të dyja, lidhja e inverterit dhe baterisë kërkojnë më shumë kabull në të gjithë sistemin. Gjatë operacionit, energjia e prodhuar nga inverteri ul ndjeshëm amperin e baterive. Jo vetëm që kanë gjatësinë më të madhe të kabullit por e tejkalon 6 metër deri sa të arrijë te bateria. Rekomandohet që të përdoret madhësia më e madhe e mundshme e kabullit. Energjia elektrike e prodhuar në panel i tejnxeh kabujt, ndaj nuk duhet kursyer këtu.
Lidhja e baterisë është e fundit. Këshillohet që të gjitha bateritë të lidhen me kabull të cilësisë më të lartë.
15.3 Lidhjet dhe kabujt
Kombinimi i lidhjes së qelizave në parallel dhe seri sjell rritjen e kapacitetit të prodhimit të energjisë duke rritur voltazhin në 24, 48 ose dhe më lartë. Ky avantazh i përfitimit të një voltazhi më të lartë në panelet diellore mund të përdoret për të transferuar energjinë elektrike nga paneli në karikues dhe në bateri. Avantazhet e arritura në këto pak vjet janë arsyeja se përse cmimet e të gjitha pajisjeve të paneleve janë rritur ndjeshëm.
Që ti bësh parapri tejnxehjes ose ineficiencës së transferimit të energjisë kabujt e përdorur në panel duhet të jenë në madhësitë dhe cilësitë e duhura.
Monitorimi nuk duhet anashkaluar sepse është ai që të jep pasqyrim të gjithë sistemit. Mjafton të përdorim një voltmetër dhe ruajmë një performancë të mirë të baterisë. Duke qënë se janë të lidhura me njëra tjetrën, duke treguar kujdes për baterinë ruajmë një performancë të mirë për të gjithë sistemin.
15.4 Bateria
Gjatë gjithë faktorëve që kemi përmendur më sipër duhet ti kushtojmë rëndësi edhe madhësisë së baterisë. Bateritë me rrjedhje acidi janë më të përhapurat në sistemet fotofoltaike për shkak të kostos së tyre të ulët dhe janë të përhapura gjerësisht në botë. Bteritë me rrjedhje acidi janë të aplikueshme në të dyja llojet e qelizave ëet-cell dhe gel-cell dhe për më tepër kanë jetëgjatësi të lartë. Cikli i thellë që përdorin bateritë, janë të dizenjuara që të shkarkohen dhe rikarikohen shumë herë. Këto bateri janë të shkallëzuara në amp-orë, zakonisht në 20 dhe 100 orë. E thënë thjesht, amp-orë i referohen sasisë së energjisë në amp, e cila përdoret nga bateritë për një periudhë kohe.
Për shembull, një bateri 350ah, mund të përdorë vazhdimisht 17,5 amp për 20 orë dhe 35 amp për 10 orë. Ashtu si paneli diellor edhe bateritë mund të lidhen në seri ose në paralel për të rritur voltazhin dhe amp-orë. Bateria duhet të ketë kapacitet amp-orë të mjaftueshëm për të aplikuar energjinë gjatë kohës në punë pa diell, ose në kushte ekstreme pune. Një bateri me rrjedhje acidi duhet të duhet të jetë e ngarkuar të paktën 20% të vlerës së kërkuar. Në qoftë se ka një burim tjetër energjie si një gjenerator me karikues baterie, banka e baterisë nuk do të jetë në kushte të këqija pune. Madhësia e bankës së baterisë varet nga kapaciteti i regjistruar, shkalla maksimale e shkarkimit, shkalla maksimale e karikimit dhe temperatura minimale kur bateria mund të përdoret.
15.5 Banka e baterisë
Pa bateri shtesë për të ruajtur energji do të kishim energji vetëm gjatë kohës që ndricon dielli ose kur është në punë gjeneratori. Bateritë janë shumë të rëndësishme në panel. Ato kujdesen për panelin duke e ushqyer me energji për ti rritur jetëgjatësinë dhe për të përmirësuar performancën.Konfigurimet janë të mundshme vetëm për kapacitetet amp-orë nga 300 amp-orë deri në 4000 amp-orë. Që të përdoret ky model duhet të ndiqen këto 4 hapa të thjeshtë:
- Bateritë janë të madhësive të ndryshme. Ato shtohen për të rritur voltazhin e sistemit.
- Zgjidhet shkalla më e afërt amp-orë për një bateri.
- Zgjidhet voltazhi i sistemit të bankës së baterisë. Voltazhi i sistemit është kombinimi i voltazhit të të gjithë bankës së baterisë. Paneli diellor, kontrolluesi i karikimit dhe inverteri do të përdorin pikërisht këtë voltazh.
- Zgjidhet madhësia e kapacitetit të bankës së baterisë në amp-orë. Ky është totali i kapacitetit të nevojshëm për tu aplikuar në sistemin e energjisë.
Pa bateritë që ruajnë energjinë do të prodhojmë energji vetëm kur ka diell të shndritshëm, ose kur është gjeneratori në punë. Më poshtë do të paraqes 4 tipe baterish:
- RV/Marine/Golf Cart: Cilkli i thellë i baterive të tipit RV ose Marine janë posacërisht për anijet dhe të përshtatshme për sisteme të vogla. Ato mund të përdoren por nuk e kanë kapacitetin për shërbim të vazhdueshëm me shumë cikle karikim/shkarikim për shumë vite. Këto tipe baterish janë paksa më të shtrenjta se bateritë me cikël të thellë. Tre tipet e tjera janë më tepër për industri të rëndë. Ata konsiderohen gjithashtu si tipe me cikël të thellë dhe janë zakonisht me rrjedhje acidi.
- Flooded: Këto janë bateri me rrjedhje acidi. Shumë pajisje i bëjnë këto lloj baterish të përdorshme në energjinë diellore. Janë në punë prej vitesh dhe akoma vazhdojnë të përdoren.
- Gel: Për të mos u ngatërruar me bateritë e lira, këto janë shumë praktike dhe nuk emetojnë gazra në ambient gjatë procesit të karikimit. Ky është një avanyazh i madh, sepse ato ruajnë një temperaturë konstante gjatë procesit të punës.
- AGM: Këto janë bateritë më të përdorshme në energjinë diellore. Janë të ndërtuara prej pjatash ku grumbullohen elektrolitët dhe kanë performancë të lartë. Ato kanë të gjitha avantazhet e tipit Gel dhe kanë kualitet të lartë, ruajnë voltazh të mirë, vetëshkarkohen ngadalë dhe zgjasin shumë. Seria e Sun Xtender nga Concorde battery është një shembull i shkëlqyer i baterive AGM. Ato janë më të shtrenjta, por ia vlejnë. Ky lloj tipi gjendet në aeroplan, spitale dhe në qelizat e instalimeve telefonike.
15.6 Kujdesi dhe ushqimi
Sic u tha edhe më sipër, temperature është një tjetër faktor shumë i rëndësishëm në rendimentin e baterisë. Sa më e freskët që të jetë bateria aq më e lartë është performanca. Temperatura ideale për baterinë është 77° Fahrenai. Kjo është arsyeja kryesore pse pjesa më e mdhe zgjedhin tipin AGM për panelet që prodhojnë. Një tjetër faktor i rëndësishëm është se sa shpejt shkarkohet bacteria. Në gjuhën e inxhinierëve kjo njihet si DOD (depth of discharge). E thënë me fjalë të tjera sa më i ulët të jetë voltazhi aq më shpejt bie bateria. Sa më e karikuar që të jetë bacteria aq më shumë zgjat ajo. Bateritë me rrjedhje acidi duan të jenë 100% të karikuara. Sa më pak dhe më ngadalë ti harxhoni aq më shumë do të zgjasin. Një këshillë në lidhje me këtë pjesë është që bateria të mos harxhohet shpesh nën 20% sepse dëmtohet jashtë mase shumë.
15.7 Inverteri
Inverteri konverton energjinë e baterisë në energji 220 volt në mënyrë që të vendos në punë pajisjet. Është zemra e sistemit të energjisë. Për sa kohë prodhon vetëm 12 volt energji ke nevojë edhe për inverterin që të arrish fuqinë e dëshiruar. Inverteri është një pajisje që ndryshon energjinë e grumbulluar në energji elektrike duke e bërë të përdorshme për aparaturat elektrike. Pra inverteri bën të mundur shndërrimin e energjisë me rrymë të vazhduar në energji me rrymë alternative. Dmth e transformon, e filtron, e largon etj duke e kthyer në një rrymë të përdorshme nga mjetet elektrike, pjesa më e madhe e të cilave kërkon rrymë alternative. Më pas ajo transformohet, filtrohet dhe kthehet në gjëndje të aplikueshme. Inverteri ndahet në disa kategori. Inverterat më të përdorur janë ata të modifikuar, por gjithsesi dhe ata kanë nevojë për ndryshime të tjera për maksimizim prodhimi. Në motorët dhe pajisjet që duan shumë energji inverterat e modifikuar nxehen shpejtë dhe janë shumë pak produktiv. Gjithsesi inverterat e modifikuar mbeten më të përdorur në pjesën më të madhe të pajisjeve për arsye të eficiences së produktivitetit. Ndaj dhe për sistemet e paneleve diellore në shtëpi sugjerohen inverterat e modifikuar. Janë ekonomik, eficient dhe nxehen pak. Inverteri lidhet direkt me panelin dhe me baterinë, kjo për arsye të karikimit të baterisë gjatë kohës që është në punë. Sa më i lartë që të jetë voltazhi aq më mirë është për invertërin pasi e ndihmon atë të mos punojë me sforco, të mos nxehet dhe të ketë eficiencë të lartë. Dy invertera mund të vendosen në një system për të rritur fuqinë ose për të rritur voltazhin. Nëse inverterat do të lidhen në seri do të dyfishohet voltazhi dhe nëse do të lidhen në paralel do të dyfishohet fuqia.
15.8 Gjeneratori
Janë shumë të domosdoshëm për sa kohë paneli nuk ka mjaftueshëm energji nga mungesa e ndricimit. Gjeneratori provë tregon se cfarë lloj gjeneratori na nevojitet për kërkesat tona.
Gjenerata e paneleve diellore prodhon energji të lirë nga konvertimi i ndricimit të diellit në energji elektrike pa lëvizur asgjë, pa ndotje dhe pa mbetje. Në panelin diellor komponenti i parë në prodhimin e energjisë diellore janë qelizat e silicit të cilat prodhojnë elektricitet nga ndricimi i diellit. Fotonet prodhojnë energji elektrike nga goditjet ne sipërfaqen e qelizës së silicit. Një qelizë e vetme prodhon rreth 0,5 volt. Gjithsesi një panel tipik 12 volt me gjatësi 60 cm dhe gjerësi 30 cm përmban rreth 36 qeliza në seri që në pikun e tyre prodhojnë 17 volt.
Nëse paneli diellor do të jetë ndërtuar për të prodhuar 24 volt, duhet të jenë instaluar rreth 72 qeliza, dmth 2 grupe me nga 12 volt që përmbajnë nga 36 qeliza secila. Pas ngarkimit të baterisë voltazhi shkon nga 12 në 14 volt duke rezultuar që 75 qeliza të prodhojnë 100 ëatt për një panel të kësaj madhësie.
16. IMPAKTI MJEDISOR
Paneli diellor nuk emeton ndotje të rrezikshme, por nuk mund të themi që nuk ka ndotje. Themi këtë duke iu referuar shkallës së prodhimit. Nëse prodhimi do të ishte shumë më i vogël se energjia që hyn atëherë do të na duhet të shqetësohemi sepse kemi të bëjmë me rrezatim të lartë dhe në këtë rast do të kishim të bënim me ndotje më të lartë se përfitime. Një tjetër faktor ndikues është vendosja e panelit. Nëse paneli vendoset në zonë ku procesi i fotosintezës duhet të rritet, atëherë normalisht që do të kemi ndikim negative të panelit. Gjithsesi duhet thënë se cikli i biomasës konverton rrezet radioaktive në energji elektrike por normalisht që më pak se një qelizë e vetme. Ndotja sot për sot llogaritet në 25-32g/kWh dhe në të ardhmen synohet të arrihet në 15g/kWh. Për t’ju dhënë një ide po bëj një krahasim: gazi i djegshëm emeton rreth 400g/kWh. Vetëm fuqia nukleare dhe era emetojnë shumë pak 6-25g/kWh. Nëse do të përdorim energjinë diellore në prodhimin e energjisë dhe transport do të ulim ndjeshëm ndotjet mjedisore. Një problem i vogël mund të themi në këtë pjesë mund të jetë dhe prania e kadmiumit. Vlera e kadmiumit që përdoret në qelizat e paneleve diellore është relativisht e vogël dhe me aparatura kontrolli mund të jetë edhe zero. Panelet diellore aktuale emetojnë0,3 deri në 0,9 mg/kWh.
16.1 Disavantazhet
- Kostoja e panelit mund të jetë më e madhe se energjia e prodhuar gjatë gjithë jetgjatësisë së tij.
- Energjia diellore është më e kushtueshme se energjia e prodhuar në rrugë të tjera.
- Energjia diellore nuk është e aplikueshme natën, atëherë kur mungon dielli, duke e bërë kështu të kushtëzuar këtë mënyrë. Nga ana tjetër përdorimi i kadmiumit germaniumit në qelizë rrit lëndët radioaktive.
- Densitet i energjisë i limituar.
- Qeliza diellore prodhon energji me rrymë të vazhduar dhe duhet inverter me qëllim që të konvertohet në energji me rrymë alternative.
16.2 Avantazhet
- Energjia diellore ka densitetin më të lartë të fuqisë, 170W/m².
- Energjia diellore e ruan ambientin të pastër gjatë përdorimit dhe gjithashtu është e kontrollueshme.
- Mund të bëhen rregullime ose ndërhyrje në pjesë të vogla pa shkaktuar dëmtime.
- Energjia diellore është ekonomike për vendet ku është i vështirë ose i pamundur transportimi i dieselit.
- Gjatë kohës së pikut të dielli sistemi eleminon përdorimin e baterisë duke e ruajtur atë.
- Mund të përdoret gjithashtu në ato vende ku ka humbje rrjeti.
- Edhe pse po kryhen studime të vazhdueshme, qelizat e prodhuara kanë eficiencë të kenaqshme të shndërrimit të energjisë, mbi 40%.
16.3 Sygjerime
• Është e nevojshme të hartohet legjisalcioni mbi përdorimin e burimeve të reja të energjise.
• Grupi i Bankës Botërore duhet të bëjë më shumë për të krijuar fasilitetet për të gjeneruar energji.
• Banka Botërore duhet të marrë masa për të nxitur investimet dhe madje dhe për ti financuar ato do të ishte më mirë akoma.
• Duhet të ketë më tepër investime në sektorin e energjisë për nxitje të kërkimeve nga persona të kualifikuar dhe jo vetëm në atë hidrometeorologjik sic ka ndodhur deri më tani.
Referencat
- http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_panel
- http://www.energymatters.com.au/solar-panels-c-148.html
- http://www.solarcity.com/residential/solar-panels.aspx
- http://www.energysavingtrust.org.uk/Generating-energy/Choosing-a-renewable-technology/Solar-panels-PV
- http://www.monitor.al/panelet-diellore-instalimi-i-detyrueshem/
- http://rredc.nrel.gov/solar/pubs/redbook/html/interp.html
- https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&cad=rja&ved=0CD4QFjAC&url=http%3A%2F%2Fwww.nrel.gov%2Fdocs%2Flegosti%2Fold%2F5607.pdf&ei=4GFBUuvuIcTBtAb3woHIBg&usg=AFQjCNFYGn0luYaIzpS3DQ7vUQDyBHyMGQ
- http://emat-solar.lbl.gov/
- http://www.chevron.com/globalissues/emergingenergy/?utm_campaign=Europe_-_Energy_Sources&utm_medium=cpc&utm_source=google&utm_term=renewable_energy_company&utm_content=sbTxOdYpE_dc|pcrid|19965649969|pkw|renewable%20energy%20company|pmt|b
- http://www.dw.de/kontributi-i-okb-s%C3%AB-p%C3%ABr-tregun-e-energjis%C3%AB-diellore-n%C3%AB-shqip%C3%ABri/a-16806875
- Eduart
Gjini – Kërcimi gjigant, Tiranë 2010
- Instituti Hidrometeorologjik; Prof. Dr. Mitat
Sanxhaku dhe Prof. Dr. Ervin Como
- Universiteti
Politeknik i Tiranes Prof. Dr. Pellumb Berberi
